Người giàu nhất hành tinh (chữ của báo chí Việt Nam ở trong nước) – Bill Gates, chủ tịch và là Kiến Trúc Sư Trưởng phần mềm công ty Microsoft, một công ty phần mềm máy điện tóan lớn nhất thế giới – đã đến thăm Việt Nam – một trong những quốc gia nghèo nhất thế giới – hôm thứ bảy 22 tháng 4 năm 2006.
Chuyến ghé thăm chưa đầy 24 tiếng đồng hồ của một nhà tư bản lớn nhất lịch sử của chủ nghĩa tư bản vào một trong 4 nước cộng sản cuối cùng của chủ nghĩa cộng sản giữa lúc nước này đang diễn ra kỳ đại hội đảng tòan quốc đã để lại nhiều điều đáng suy nghĩ .
1.
Các hãng thông tấn lớn như AP, Reuters, AFP đưa tin về sự kiện Bill Gates tới thăm Việt Nam. “Bill Gates thăm Việt Nam, thúc đẩy phần mềm bản quyền” là tựa đề một bài viết của AFP.
Theo AFP, Bill Gates đến Việt Nam hôm thứ Bảy, 22/4/2006 để tăng cường việc sử dụng phần mềm bản quyền của Microsoft. AFP cho biết 90% phần mềm ở Việt Nam là ăn cắp bản quyền.
Có lẽ, nhìn từ góc độ của một nhà kinh doanh, đây là mục đích chính của việc ông Bill Gates có mặt ở Việt Nam. Một ấn bản phần mềm như hệ điều hành Windows XP (có kèm theo Service pack 2), gía ở Mỹ là khỏang 299 đồng đô la, thì ở Việt Nam, một ấn bản có chức năng tương tự được in ra làm nhiều triệu ấn bản phụ, chỉ bán có chưa tới 2 đồng đô la Mỹ (tức khỏang 30 ngàn đồng Việt Nam). Trong thực tế, đó là một hình thức ăn cắp sở hữu trí tuệ. Tất nhiên, xét trên khía cạnh đạo đức và cả luật pháp, việc làm ấy là không thể chấp nhận được. Nhưng, với thực tế Việt nam, việc làm ấy cũng đã giúp được nhiều sinh viên nghèo có cơ hội học hỏi được những thành tựu của của khoa học kỹ thuật thế giới. Theo sự ước tính của một chuyên gia làm việc ở Bộ Khoa Học Công Nghệ (Việt Nam), thì gía thành để cài đặt hợp pháp hệ điều hành Windows (XP) và phần mềm Microsoft Office vào trong máy điện tóan cá nhân (personal computer – PC) ở Việt Nam vào khỏang 500 đô la Mỹ, tương đương với khỏang 7 triệu bạc Việt Nam, và để có số tiền đó, một viên chức cấp trung lương thiện phải nhịn ăn nhịn mặc trong một năm. So sánh như vậy, để “cảm thông” cho một thực tế không thể tránh khỏi ở một trong những quốc gia nghèo nhất thế giới, mà thu nhập quốc dân của cả một năm vẫn chưa bằng số tài sản mà ông chủ tịch công ty phần mềm Microsoft hiện đang làm chủ.
Nhưng kinh doanh là kinh doanh. Kinh doanh khác với từ thiện. Mặc dù ông ông Bill Gates đã dùng một phần lớn tài sản kếch sù của mình để tài trợ nhiều công tác từ thiện trên quy mô tòan thế giới, từ những quỹ từ thiện nhằm giúp đỡ các quốc gia châu Phi cho đến các chương trình nghiên cứu nhằm đối phó với bệnh AIDS trên quy mô tòan cầu, và cả những quỹ học bổng cho những sinh viên nghèo nhưng hiếu học, đặc biệt ở các quốc gia Á Phi. Và mặc dù, trong di chúc sọan sẵn, ông Bill Gates đã chỉ cho mỗi đứa con của mình 10 triệu đô la trong tổng số gần 53 tỷ đô la trị gía gia tài. Số còn lại ông muốn chúng được chi dùng vào những việc công ích cho nhân lọai, mà theo lời ông, số tiền đó quay lại với thế giới theo những cách ý nghĩa và hiệu quả nhất.
Nhà tư bản lớn nhất trong lịch sử chủ nghĩa tư bản muốn những công dân trẻ tuổi của một trong những nước cộng sản nghèo nhất thế giới hiểu rằng, để trở nên giàu có, góp phần của mình vào công cuộc dựng xây đất nước, dựng xây thế giới, trước hết người ta phải học bài học sống và làm việc theo luật pháp.
Mà bài học cụ thể nhất ông muốn những người trẻ Việt Nam hiểu được rằng hãy tôn trọng quyền sở hữu trí tuệ của người khác, dù người ấy sinh sống ở bất cứ nơi đâu trên hành tinh này.
2.
Báo chí Việt Nam trong 24 tiếng đồng hồ của ngày 22 tháng 4 năm 2006 đã lên cơn sốt “Bill Gates – Ngài tỉ phú”. Trên tất cả trang nhất những tờ báo phát hành ở những thành phố lớn Sài Gòn, Hà Nội là hình chân dung “ngài tỉ phú” với tiểu sử, sự nghiệp bằng những lời lẽ ca ngợi vốn trước đây chỉ để dành cho những lãnh tụ đảng và nhà nước.
Tại Hà Nội, hàng ngàn sinh viên xếp hàng từ sáng sớm trước trường Đại Học Bách Khoa (nơi Bill Gates sẽ đến để trò chuyện giao lưu với sinh viên) để chỉ thỏa mãn ước vọng nhìn thấy tận mặt thần tượng của mình. Cả thành phố xôn xao vì cái tin người giàu nhất thế giới đang có mặt và sẽ đi ngang qua một góc phố nào đó. Bên trong hội trường, hơn một ngàn sinh viên đã kẻ đứng người ngồi chen lấn nhau. Bên ngòai, một biển người hò reo khi vừa thấy bóng thần tượng của mình. Ai cũng cố xấn tới đằng trước để nhìn cho rõ. Một tờ báo ở Mỹ đã ví cuộc tiếp đón của giới trẻ Hà Nội dành cho Bill Gates giống như cuộc tiếp đón những ngôi sao nhạc Rock.
Buổi giao lưu của Bill Gates bên trong hội trường trường Đại Học Bách Khoa Hà Nội đã được phát trực tiếp qua những máy truyền hình màn ảnh rộng ở khắp nơi trong khuôn viên trường học. Chỗ nào cũng thu hút những khuôn mặt sinh viên chăm chú, ngưỡng mộ. Một sinh viên được nhận 1 trong 10 học bổng (trị gía tổng cộng 10 học bổng là 13 ngàn US$) Bill Gates trao trong buổi giao lưu đã cho biết rằng anh cảm thấy sung sướng và hãnh diện được bắt tay ngài tỉ phú hơn cả cái học bổng mà bấy lâu nay anh thèm khát và phấn đấu học tập để có được.
Buổi chiều cùng ngày nhà tỉ phú còn được đưa đi thăm một xã nhỏ thuộc tỉnh Bắc Ninh, quê hương của Quan Họ. Tại đây, ông được mời ăn trầu, nghe hát quan họ Bắc Ninh và ngắm các cô gái trẻ đẹp trong bộ áo Tứ Thân cùng chiếc khăn mỏ quạ.
3.
Cuộc ghé thăm Việt Nam của tỉ phú Bill Gates diễn ra cùng lúc với Đại Hội đảng cộng sản Việt Nam kỳ 10 tại Hà Nội. Cùng khu khách sạn Hilton (nơi ông Bill Gates ở), còn có nhà khách sang trọng dành cho các đại biểu đảng bộ từ khắp nơi về dự đại hội. Buổi sáng hôm thứ bảy 22 tháng 4, trong lúc cả thành phố xôn xao nhốn nháo ngòai đường để nhìn mặt ông Bill Gates, thì một đòan xe sang trọng chở những đại biểu đi ngang, khiến người ta lầm tưởng đó là đòan xe của Bill Gates. Còn phái đòan Bill Gates thực sự thì chen chúc nhau trong chiếc xe van “cà tàng” 12 chỗ ngồi rất quen thuộc với những người dân quê nghèo lam lũ.
Không ai ngờ rằng người giàu nhất hành tinh lại giản dị đến như thế.
4.
Với giới trí thức và giới trẻ Việt Nam hiện nay, Bill Gates là người điển hình cho sự sáng tạo, thông minh, mạo hiểm. Sự thành công của công ty phần mềm Microsoft do chính ông là người thành lập và điều hành đã là bằng chứng cho thấy, một con người có thể thay đổi được cục diện không những của một đất nước, mà còn có ảnh hưởng lớn tới tòan bộ sự phát triển của nhân lọai và không chỉ trong một thế hệ, mà còn ảnh hưởng tới cả đường hướng phát triển của các thế hệ nối tiếp. Cho nên, không có gì ngạc nhiên khi ông Bill Gates được giới trẻ Việt Nam coi như thần tượng của họ.
Trong khi nói chuyện với ông, sinh viên nào cũng xin ông những lời khuyên, làm cách nào để . . . làm gìau mau chóng, cho bản thân và cho đất nước.
Tất nhiên, những lời khuyên của ông rất chính xác, vì chúng được rút ra từ kinh nghiệm của chính bản thân ông, từ chính những con người đã và đang làm việc với ông để xây dựng nên một thế giới phát triển vượt bậc như ngày hôm nay.
Nhưng hẳn ông sẽ thiếu một kinh nghiệm để có thể cho giới trẻ, đặc biệt là ở Việt Nam, một lời khuyên xác đáng. Đó là lời khuyên làm thế nào để vươn lên, vượt qua được những rào cản không hề có trong xã hội Mỹ (mà ông Bill Gates đã từ đó gầy dựng sự nghiệp) mà chỉ có ở xã hội Việt Nam đương đại: chế độ chính trị độc tài, sự vươn lên của những người trẻ không phải đo bằng tài năng, sáng tạo, đột phá, mạo hiểm (như ông Bill Gates là tấm gương mẫu mực) mà bằng dòng dõi gia đình – con ông cháu cha, quen biết – , bằng đồng tiền chạy chọt, mua danh bán tước, bằng đồng tiền tham nhũng của cha mẹ để có thể có điều kiện được xuất ngọai, du học ở những trường đại học nổi tiếng trên thế giới.
Trong điều kiện xã hội như thế, thì liệu những lời khuyên của ông cho người trẻ Việt Nam như: cố gắng học tập, bền chí, tin tưởng vào chính mình, nắm bắt mọi khả năng kỹ thuật hiện có v..v… có đem lại được những kết qủa tốt đẹp như trong xã hội Mỹ mà ông đã trưởng thành hay không. Chắc trong chưa tới 24 tiếng đồng hồ ngắn ngủi ở Việt Nam, ông Bill Gates không biết tới được những khó khăn rất đặc thù nói trên, mà cái đầu óc dù thông minh tột bậc của ông cũng khó mà tưởng tượng ra được. Hay có thể ông cũng được biết đến, nhưng ông cũng đành chịu thua. Và có lẽ, hơn ai hết, ông hiểu rằng bài học về lòng trung thực, không chiếm đọat trái phép sở hữu trí tuệ của người khác (ở đây là những phần mềm quan trọng trong hệ điều hành máy điện tóan mà công ty của ông đã sáng tạo ra) cũng rất khó cho những người trẻ Việt Nam noi theo. Bởi vì, nếu không “ăn cắp”, thì chắc chắn họ sẽ không có phương tiện để thực hành những lời khuyên tốt đẹp khác của ông, nhất là lời khuyên hãy tiếp cận với những phát minh khoa học kỹ thuật mới nhất (trong đó có hệ thống mạng lưới tòan cầu Internet).
Nói một cách khác, nhìn từ bản thân của Bill Gates, người ta sẽ đi tới nhận định rằng, sự thành công của một con người không chỉ tùy thuộc vào ý chí của người ấy, mà còn tùy thuộc vào cả môi trường mà người ấy đang sống, đang nỗ lực học tập, làm việc. Môi trường ấy, đồng một lúc vừa đề ra những thử thách (challenge) để trui rèn nghị lực những thành viên của mình, đồng thời cũng mở toang mọi cánh cửa của cơ hội để cho tuổi trẻ tung cánh.
Thế giới con người thế kỷ 20 may mắn đã có một Bill Gates sinh ra và trưởng thành ở nước Mỹ.
Gỉa sử có những Bill Gates người Việt Nam, hội đủ những đức tính hơn người của Bill Gates người Mỹ, liệu, trong bối cảnh xã hội Việt Nam hiện nay, có thể tạo nên được những thành công vang dội như Bill Gates người Mỹ hay không?
Câu trả lời dường như đã có sẵn.
5.
Ông Bill Gates đã rời khỏi Việt Nam và hứa hẹn sẽ quay lại. Đại hội đảng cộng sản yên tâm tiếp tục cuộc bầu bán theo kịch bản sọan sẵn. Có bao nhiêu con người trong số gần 200 con người đã và sẽ ở vào những vị trí quyền lực lãnh đạo cao nhất của đất nước, trong thoáng giây yên lặng của một ngày họp hành sôi nổi bỗng chợt nghĩ đến một điều nghịch lý vừa xảy ra. Anh chàng tư bản gộc nhất thế giới đến thành phố này, bao nhiêu tinh hoa của mảnh đất nghìn năm văn vật đổ xô ra đường để chiêm ngưỡng, chào đón, hoan hô. Ngay cả đến những người dân bình thường nhất của thành phố cũng biết rằng có một người gìau nhất hành tinh vừa ghé qua. Và anh ta, ngài tỉ phú kia – kẻ đến từ nước Mỹ đế quốc, ra đường trên một chiếc xe “cà tàng” 12 chỗ ngồi, vậy mà chiếc xe cứ lăn từng bước chậm chạp trên lối vào trường Đại Học Bách khoa để nhận sự chiêm ngưỡng của hàng hàng những con người đứng chật cứng hai bên đường chào đón, vẫy tay. Trong khi đó, đòan xe sang trọng chở những đại biểu đảng, những vị lãnh đạo của đất nước cứ lướt qua êm ái trước những con mắt thờ ơ của mọi thần dân. Và có bao nhiêu người trẻ, trong số những người trẻ cuồng nhiệt vì sự có mặt của Bill Gates, thực sự quan tâm đến những gì đang diễn ra ngay ở trong trung tâm thành phố với sự có mặt của những con người chễm chệ trong đòan xe bóng lộn mà họ thóang thấy sáng nay trên đường phố trong lúc chờ xem mặt người đến từ Mỹ quốc?
6.
Tôi có đọc được đâu đó rằng, nếu nước Mỹ là mảnh đất của những cơ hội thì Việt Nam (ngày nay) là mảnh đất của những điều nghịch lý.
Không biết những người trẻ ở Việt Nam có đồng ý với nhận xét đó không?
© T.Vấn 2006
