Có tin vui giữa giờ tuyệt vọng
Bao sinh linh nhận phép giải oan.
Xiết tay nhau cúi đầu gạt lệ.
Tạ ơn Trên. Người vẫn thương người .
(Trầm Tử Thiêng)
1.
Cả nước Mỹ đang nô nức chuẩn bị cho những ngày lễ hội hàng năm. Chỉ riêng trong dịp lễ Tạ Ơn năm nay, theo ước tính sẽ có khỏang hơn 37 triệu người sử dụng các phương tiện máy bay, xe lửa, xe bus hay xe nhà để đi thăm viếng thân nhân, bạn bè. Rồi sau 4 ngày cuối tuần của Lễ Tạ Ơn, là những kế họach của từng gia đình chuẩn bị cho việc mua sắm quà cáp mừng tháng mười hai với những ngày nghỉ lễ dài hạn Giáng Sinh, Năm Mới. Một không khí lao xao chộn rộn hiện diện khắp nơi, từ trường học, chợ búa cho đến tận ngóc ngách mỗi gia đình. Nhưng ở đâu đó bên kia vùng biển phía Nam của quả địa cầu, nhiều người khác đã không được cái may mắn như đồng lọai của mình sống bên trời tây.
Những ngày giữa tháng mười một, người ta ghi nhận một cơn bão xóay (cyclones) có sức tàn phá kinh khủng đã đổ bộ vào Bangladesh, một quốc gia nhỏ bé nghèo nàn ở vùng nam Á vốn thường xuyên bị lũ lụt vào mùa mưa. Hàng chục ngàn người chết, chưa kể số mất tích. Hàng triệu người phải bỏ cửa bỏ nhà di tản ra khỏi vùng bão lụt, sống màn trời chiếu đất, thiếu thốn mọi nhu cầu căn bản nhất cho cuộc sống hàng ngày. Đây không phải là lần đâu tiên quốc gia nghèo nàn bị tàn phá bởi thiên tai. Năm 1970, gần 500 ngàn người chết vì bão xoáy. Năm 1991, cũng có khỏang 140 ngàn người thiệt mạng vì bão và lũ lụt . Ngòai thiệt hại về nhân mạng, còn có sự thiệt hại về tài sản, nhà cửa, các cơ sở sản xuất ,kinh tế, mà một quốc gia nghèo như Bangladesh phải cần một thời gian rất dài mới có thể hồi sức được.
Trong khí đó, Việt Nam cũng chia sẻ chung một số phận với Bangladesh. Chỉ trong vòng một tháng, từ tháng mười đến nay, miền trung của đất nước đã phải trải qua 6 cơn lũ. Những cơn lũ nối tiếp nhau, với mực nước ngày càng cao, và sự thiệt hại cũng tăng lên theo tỉ lệ thuận với với độ dâng cao của lũ. Tính cho đến nay, chỉ riêng tỉnh Quảng nam, con số người chết và mất tích đã lên đến gần 30 người. Hàng ngàn nhà cửa bị thiệt hại hay bị nước cuốn trôi. Trong lúc các nơi bị thiên tai vẫn còn đang chật vật với hậu quả của bão lụt, thì những cơn bão vẫn tiếp tục từ ngòai khơi quần đảo Phi Luật tân tiến nhanh về phía Nam biển Đông, đe dọa những tàn phá còn lớn hơn nữa vào những ngày cuối cùng của tháng mười một.
Mọi sinh họat khu bị bão và đe dọa bị bão đình trệ. Chợ búa , trường học đóng cửa để lo chạy bão. Rồi đến mối lo những ngày sắp tới đối diện với tình trạng mất việc làm, thiếu thu nhập có nghĩa là thiếu ăn, thiếu mặc và cả việc tệ nạn xã hội theo với hậu quả không tránh khỏi của lũ lụt mà gia tăng.
Cũng lại không thể không nhớ đến câu ca buồn thảm từ một bài hát đã ra đời từ mấy chục năm trước về mảnh đất nghèo miền trung vốn thường bị “trời hành cơn lụt mỗi năm” và cái số phận nghiệt ngã của người dân sống trong vùng bão lụt. Năm 2006, bão Chanchu đã cuốn trôi bao nhiêu là nhà cửa tài sản của người dân cùng với hàng trăm mạng sống con người, nay lại đến mùa bão 2007. Tôi đọc lại những điều mình viết hơn một năm về trước, vẫn thấy chúng đúng một cách xót xa:
“. . . Chuyện bão ở những làng ven biển chuyên sống bằng nghề chài lưới vốn không có gì lạ. Nhiều gia đình cha truyền con nối với nhiều thế hệ ngày đêm lênh đênh trên sông, trên biển, cho nên, cái lời nguyền rủa “nhất phá sơn lâm, nhì đâm hà bá” cũng chẳng làm họ nao núng, nghĩ đến việc bỏ nghề, dù biết “sinh nghề, tử nghiệp” . 50 năm trước, 30 năm trước, 20 năm trước, 10 năm trước, bão đã từng gieo tang thương cho nhiều gia đình ngư dân trên miền Duyên Hải Việt Nam. Nhưng không phải vì thế mà người ta (các giới chức chính quyền) cứ để mặc cho những mất mát đau thương ấy tiếp tục tái diễn hàng năm, khi mà khoa học kỹ thuật ngày nay đã có thể tiên đóan một cách chính xác mọi thay đổi của thiên nhiên, khiến những “cơn thịnh nộ” khủng khiếp trong quá khứ như gió xóay (tornado), sóng thần (tsunami) và bão cấp 8 (hurricane) nay đã không còn gây nên những thiệt hại về nhân mạng như xưa nữa.
Sống giữa thời đại bùng nổ về thông tin, về khả năng thần sầu của kỹ thuật, mà sao vẫn còn những thảm cảnh lẽ ra có thể tránh được. . .” (Con bão đầu mùa và một miền quê hương nghèo khó – Tháng 8-2006).
2.
Tất nhiên, như thường lệ mỗi khi có thiên tai, nhân tai xẩy ra ở bất cứ nơi đâu trên mặt đất lòai người, người ta lại không quên hướng tấm lòng, chìa một bàn tay nâng đỡ về nơi đó. Tại Bangladesh, đã có sự hiện diện của nhiều tổ chức từ thiện trên thế giới như World Bank, Save The Children, World Vision, Red Crescent, Red Cross v..v… cùng với những thứ thật cần thiết cho người bị nạn như thực phẩm, quần áo, chăn màn, thuốc men. Nhiều tổ chức và chính quyền các quốc gia trên thế giới cũng cam kết gởi viện trợ khẩn cấp đến Bangladesh. Tổ chức World Bank cam kết 250 triệu Mỹ kim, nước Anh cam kết 15 triệu, nước Mỹ cam kết hơn 2 triệu viện trợ khẩn cấp. Riêng Saudi Arabia cam kết 100 triệu Mỹ kim giúp Bangladesh hồi phục sau cơn bão. Ngòai ra, Hải Quân Hoa Kỳ cũng đã phái tới Bangladesh hai chiếc tàu cứu hộ, mỗi chiếc chở theo 20 máy bay trực thăng dành cho công việc giải cứu và vận chuyển thực phẩm, thuốc men.
Riêng ở Việt Nam, vì tầm mức thiệt hại do bão chưa tới mức cần đến sự quan tâm của thế giới, nên phần lớn những họat động cứu trợ chỉ đến từ trong nước và trong cộng đồng người Việt hải ngọai. Riêng Hoa Kỳ, đã cam kết 900 trăm ngàn Mỹ kim để giúp phục hồi lại cuộc sống bình thường của người dân vùng bão lụt, trong đó bao gồm việc “giúp xây dựng lại nhà cửa bị hư hại, cung cấp hạt giống, con giống, khôi phục ruộng đồng, làm sạch các giếng nước và sửa hệ thống cung cấp nước. Số tiền cũng sẽ được sử dụng để thay thế sách giáo khoa và dụng cụ học tập bị lũ lụt cuốn trôi, sửa sang các phòng học . . .” (trích lời phát biểu của Đại sứ Mỹ ở Việt Nam Michael W. Michalak). Ở hải ngọai, nhiều tổ chức xã hội, tôn giáo của người Việt nam tị nạn Cộng sản cũng đã vì đồng bào ruột thịt mà đứng ra vận động các chương trình từ thiện như từ bao lâu nay họ vẫn làm mỗi khi có những họan nạn xảy ra cho người dân trong nước. Những tấm lòng máu chảy ruột mềm lại có dịp chia sẻ, các đòan thể xã hội lại lên đường đổ xô về vùng bị nạn. Và một lần nữa, câu hát cũ lại vang lên: “. . . tạ ơn trên người vẫn thương người . . .”
3.
Nghe lại câu hát “tạ ơn trên người vẫn thương người” giữa những ngày buốt gía tháng mười một và không khí xôn xao của mùa lễ Tạ Ơn, tôi nhớ mình có đọc đâu đó nỗi ưu tư của một người về căn bệnh gọi là vô cảm. Thứ căn bệnh khiến người ta trở nên thờ ơ với nỗi đau của đồng lọai. Tác gỉa còn đi xa hơn nữa khi liệt kê những triệu chứng đáng sợ của bệnh vô cảm: thấy điều tốt không ủng hộ, nghe điều xấu không lên án, gặp chuyện bất bình thì vội lãng xa để khỏi liên lụy hoặc khư khư một thái độ mũ ni che tai. Nếu một xã hội vô cảm là một xã hội băng hoại về đạo đức thì một con người vô cảm là biểu tượng của sự sống thuần túy vật chất, là một thi hài biết thở và là kẻ phá họai những gía trị cao quý nhất phân biệt sự hiện hữu của con người và các lòai sinh vật khác. Không thể phủ nhận rằng, ở bất cứ đâu, bất cứ thời đại nào cũng có những người chỉ biết sống cho mình và không hề quan tâm đến người khác. Nhưng khi nó chỉ là biểu hiện ích kỷ của một con người riêng lẻ, thì đó là sự bình thường. Khi nó là biểu hiện chung của một tập thể, một xã hội, thì nguồn gốc của nó thường không phải bản tính vị kỷ mà là hậu quả của một cơ chế làm tha hóa con người.
Xét cho cùng, cái nhân quần biết chọn hạnh phúc của sự cho đi, sự chia sẻ vẫn là số đông và thường được thấy cả khi người ta có rất ít để chia sẻ. Vì thế, hình ảnh rõ nét nhất trong những ngày cả nước Mỹ xum họp gia đình bên bàn tiệc đầy ắp thức ăn cùng với hoa quả cho buổi tiệc Tạ Ơn là hình ảnh những người đội mũ len đỏ của Santa (ông gìa No-en), đứng ở những nơi công cộng đông đảo người qua lại, tay rung chuông, với cái thùng tiền bên cạnh. Họ thu nhận lòng hảo tâm của mọi người để giúp cho những kẻ kém may mắn, thiếu thốn cùng được hưởng niềm vui no đủ trong những ngày lễ hội cuối năm. Một tấm lòng nhân hậu không thể cảm thấy ấm khi có người đang bị lạnh, không thể cảm thấy niềm vui trọn vẹn trong khi còn nhiều người khác chịu đựng những khổ đau, bất kể khổ đau ấy là do tai trời, ách nước hay sự độc ác của con người. Khi ấy, sự chia sẻ chính là cách hữu hiệu nhất để đạt được cảm giác an bình thanh thản trong lòng mà người cho đi nhận trở lại.
Vả lại, con người chỉ thực sự tồn tại khi còn biết yêu thương và chia sẻ.
© T.Vấn 2007
