T.Vấn

& Bạn Hữu

Văn Học và Đời Sống

Học Trò: Những bài nhạc ngoại quốc lời Việt của nhà báo nghệ sĩ Trường Kỳ

 clip_image001

(Đề tài nhạc ngoại quốc lời Việt luôn có sức hấp dẫn, không chỉ với thế hệ trẻ của miền Nam thập niên 1970s, mà còn có hấp lực không nhỏ tới những bạn yêu nhạc sinh sau đẻ muộn đã và vừa “trưởng thành” hiện sinh sống ở trong nước. Sự đón tiếp nồng nhiệt (trên cả mong đợi) của họ với loạt bài về nhạc NQ lời Việt của nhà báo Hoài Nam xuất hiện trên trang mạng TV&BH từ mấy năm nay là một bằng chứng, cùng với số lượng độc giả tải về máy ấn bản điện tử của Tập Một- Những bản Nhạc Ngoại Quốc Lời Việt” giúp chúng tôi khẳng định điều đó. Nhân Tủ Sách TV&BH vừa cho phát hành “Tập Hai – Những bản Nhạc Ngoại Quốc Lời Việt” của nhà báo Hoài Nam, chúng tôi xin giới thiệu lại bài viết dưới đây của anh bạn trẻ Học Trò giới thiệu một tập sách viết về những bản nhạc NQ lời Việt của cố nghệ sĩ Trường Kỳ để các bạn yêu nhạc tham khảo. TV&BH).

Cố nghệ sĩ Trường Kỳ là một người có tầm ảnh hưởng sâu rộng tới nền nhạc trẻ miền Nam Việt Nam. Một trong các nỗ lực của ông là Việt Hóa những bản nhạc ngoại quốc, thay vì chỉ hát lời Mỹ hoặc Pháp. Những bước đi tiên phong đó đã làm tăng thêm sức hấp dẫn của nhạc pop với giới trẻ Việt Nam, thế hệ 60,70 và ngay cả các lớp đàn em bị kẹt lại khi nhạc trẻ không còn được tự do ca hát nữa.
Trong quyển “Một Thời nhạc Trẻ“, Trường Kỳ có nhắc đến sáng kiến “Việt Hóa Nhạc Trẻ” vào khoảng thời gian năm 1970 của ông như sau:
Trước sự đi lên mạnh mẽ của phong trào nhạc trẻ, tôi chợt có câu hỏi trong đầu” “Tại sao không kêu gọi những anh em nhạc sĩ trong làng nhạc trẻ sáng tác những nhạc phẩm thuần túy Việt Nam để các nghệ sĩ trình bầy?”. Từ đó ý định “Việt Hóa nhạc trẻ” bắt nguồn trong tôi. Để đánh tan thành kiến nhạc trẻ phải là nhạc ngoại quốc từ lâu đã in sâu nơi đầu óc mọi người không phải là chuyện dễ thực hiện. Thêm vào đó quan niệm cái gì của ngoại quốc mới hay, còn đồ “nội hóa” không ra cái thống chế gì cũng là một trở ngại lớn.” (Một thời Nhạc Trẻ – trang 360-361)

Ông viết tiếp:

Tôi đưa ý kiến “Việt Hóa nhạc trẻ ra thảo luận với anh em và được mọi người hưởng ứng. Tuy nhiên không thể “Việt Hóa” một cái rụp mà phải đi theo kế hoạch từng bước. Trước hết, trong giai đoạn chuyển tiếp nên lấy những nhạc phẩm ngoại quốc nổi tiếng để dịch ra lời Việt Nam để thính giả dần dần làm quen. Nói là “dịch” thật ra đại đa số chỉ làm công việc chuyển thành lời Việt, dựa trên âm điệu của nhạc ngoại quốc. (sdd. trang 361)

Theo như lời ông kể, thì các bài nhạc mà tôi hằng yêu thích chỉ là một “giai đoạn chuyển tiếp” cho những bản nhạc thuần Việt sau này từ những ca sĩ nhạc sĩ hát nhạc trẻ, mà thành công nhất là các ca sĩ Đức Huy với “Bay Đi Cánh Chim Biển”, Lê Hựu Hà với “Tôi Muốn”, rồi Nguyễn Trung Cang với “Thương Nhau Ngày Mưa” hay sao? Thôi cũng OK, giai đoạn gì cũng được, điều làm tôi thích thú nhất là những lời dịch này đã quá quen thuộc và không thể thiếu được trong đời sống tinh thần của người yêu nhạc.

Tiếp đó, ông phân loại ra ba hình thức Việt Hóa như sau:

Từ đó có thể chia thành ba hình thức “Việt Hóa”. Khó nhất là dịch sát nghĩa của từng câu trong một bản nhạc ngoại quốc bởi tính cách độc âm của tiếng Việt Nam với sự gò bó trong những dấu bằng trắc để phù hợp với những “notes” nhạc trầm bổng. Phần đông theo cách thứ nhì là giữ nội dung của lời ca tiếng Anh hay Pháp để dịch thành tiếng Việt. đảo lên đảo xuống thế nào cũng được miễn là giữ được nội dung của nhạc phẩm gốc. Cách thứ ba dễ dàng hơn cả là cách Việt Hóa … tự do. Chỉ dựa trên giai điệu của bài hát để sáng chế ra lời ca mà không cần biết đến nội dung ra sao. Trường hợp cuả bài “Rồi Mai Đây” của tôi là một điển hình cho cách Việt Hóa … tự do, dựa trên giai điệu của nhạc phẩm “Lo Mucho Te Quiero”. Nhiều người đã lầm tưởng đây là một nhạc phẩm Việt Nam thuần túy. Nam Lộc cũng rất thành công với bài “Trưng Vương Khung Cửa Mùa Thu”, dựa theo giai điệu bài Tell Laura I Love Her. (sdd. trang 361)

Trường hợp của người nghệ sĩ Trường Kỳ là một đặc biệt, bởi vì ông có học nhạc thủa bé nhưng khi tuổi teen thì ông không chơi nhạc mà lại nổi tiếng như một nhà tổ chức, và ông có thật nhiều bạn. Ông cũng có một trí nhớ thật giỏi, tôi đọc quyển sách “Một Thời Nhạc Trẻ” của ông, dám chắc ông nhắc đến tên của ít nhất trên dưới hai trăm ban nhạc trẻ Việt Nam, còn nhân vật cũng phải trên dưới một ngàn người. Ông cũng có tính nghệ sĩ bất cần đời, được mệnh danh là “Vua Hippy”, rồi “Vua Nhạc Trẻ”. Những bài nhạc dịch lời Việt của ông đa số là dịch theo kiểu “Việt Hóa tự do”, theo tôi không phải là vì ông không làm nổi loại một hay loại hai như ở trên, mà vì đó là bản tính bất cần đời của ông, và cũng là để thỏa mãn sức sáng tạo cuả riêng ông, không chịu gò bó vào trong một khuôn khổ nhất định. Thật vậy, có những lời hát mà bạn tìm thấy rải rác các hình scan trong bài viết này đã trở nên quá quen thuộc như: “trời lạnh giá, bước chân buồn bã“, “lắng nghe mưa rơi rơi sao trong lòng ta bồi hồi“, hay “ngồi kề bên nhau cất tiếng ca“, hoặc “thiết tha, say sưa, êm đềm, tình yêu rực rỡ xóa tan hết ưu phiền,” v.v.

Theo như ông kể, căn phòng 22 ở Khách sạn Bồng Lai nơi ông thuê ở trọ trong những năm 1971-73 đã trở thành “một trung tâm Việt Hóa nhạc trẻ”. Ông viết tiếp:
Các ông Nam Lộc, Vũ Xuân Hùng, Nguyễn Duy Biên, Kỳ Phát, Tuấn Dũng, Tiến Chỉnh, Quốc Trí, v.v. lui tới thường xuyên để viết lời Việt, nhiều khi còn “xí phần” một bài ngoại quốc nổi tiếng nào đó để chuyển thành lời Việt Nam. Trong khi đó, nhạc sĩ Phạm Duy cũng rất hưởng ứng phong trào Việt Hóa nhạc trẻ này để tung ra những nhạc phẩm nổi tiếng như Khi Xưa Ta Bé (Bang Bang), Tình cho Không Biếu Không (L’Amour c’es Pour Rien), Hỡi Người Tình Lara (Dr. Zhivago), Chuyện Tình (Love Story), Người Yêu Nếu Ra Đi (If You Go Away), Cuộc Tình Tàn (Je Sais), Himalaya, Ngày Tân Hôn (The Wedding) v.v.. (sdd. trang 362)

Sau khi dẫn chứng một số thành tích của những nhạc phẩm khác do các nhạc sĩ như Nam Lộc, Lê Hựu Hà, Tuấn Dũng, Kỳ Phát như Tưởng Như Ngày Hôm Qua (Yesterday), Donna Donna, Nếu Vắng Nàng (Sans Elle), Đồng Xanh (Green Field), cũng như các thành công sau này của các ban nhạc trẻ với bước xa hơn là “sáng tác những nhạc phẩm thuần túy Việt Nam được hòa âm theo lối mới cùng những lời ca thích hợp với giới trẻ,” ông kết luận: “Việc thử nghiệm đưa những nhạc phẩm Việt Hóa này lên sân khấu trình diễn đã được giới trẻ hưởng ứng ngay và họ cũng đã tỏ ra rất thích thú trược sự thay đổi mới lạ này.
***

Tôi vừa mua được quyển Trường Kỳ Rong Chơi Cuối Trời Quên Lãng, là tập hợp rất nhiều bài viết tưởng niệm nhà báo nghệ sĩ, do Nhóm Thân hữu Trường Kỳ thực hiện năm 2010. Sách dày 550 trang, 25 USD, là một quyển sách quý, xứng đáng có mặt trong tủ sách của bạn. Tôi mua ngay tại Nhà sách Tự Lực quận Cam, bạn ở xa cũng có thể mua tại tuluc.com:

Xin trân trọng giới thiệu.

Sau đây là một số bài tiêu biểu cho phong cách viết lời của nghệ sĩ Trường Kỳ.

Rồi Mai Đây – Lo Mucho Te Quiero

Rồi mai đây khi mình xa nhau nhớ đến nhau hoài
Rồi mai đây khi tình bay xa nhớ đến hôm này
Còn mãi mãi những gì mình chất chứa trong lòng
Còn cho nhau chút dư hương
Đừng tiếc nhau gì vấn vương

Ngày xa nhau mưa buồn giăng mau cát buốt âu sầu
Ngày xa nhau tâm hồn thương đau khói thuốc không màu
Mình nhớ mãi chuỗi ngày nào đó đã xa rồi
Mình chia tay gió bay bay, còn đó khung trời xám mây

Mình xa nhau, xin đừng quên nhau chớ trách nhau gì
Mình xa nhau, xin đừng quên mau, nắng sẽ phai màu
Đừng khóc nữa, gió buồn vì mắt ướt hoen rồi
Đừng cho nhau tiếng than vãn đừng nói lên lời khóc than
Rồi mai đây khi mình chia tay nhớ đến hôm nào
Rồi mai đây trong giờ chia ly nhớ phút giây này
Hồn quyến luyến những gì mình đã cho nhau rồi
Đành xa nhau cho đi mau, sợ vỡ tâm tình bấy lâu

clip_image003

Đêm Đen – La nuit

Đêm đen trăng sao xa rời thế gian
Đêm đen mang theo muôn ngàn nhớ thương
Như em ra đi không buồn vấn vương
Đêm khuya âm u như khóc như than
Đêm đen u mê như đời thế nhân
Đêm đen lê thê phong trần bước chân
Như ta lang thang muôn đời tái tê
Xa em đêm nay lê gót miên man

Đêm đen
giăng mắc muôn nơi
Sao thấy chơi vơi …

Đêm đen bơ vơ không màng ước mơ
Đêm đen im nghe trong lòng xót xa
Đêm mê tung bay theo hình bóng em
Mê man trong đêm tăm tối mênh mang
Đêm đen xôn xao côn trùng khóc than
Đôi chân đi hoang như làn gió lan
Đêm khuya phong sương giăng mờ khắc nơi
Không trăng không sao đêm tối chơi vơi

Đêm đen
giăng mắc muôn nơi
Sao thấy chơi vơi …
Đời khuây ta say trong vùng tối đen
Như xưa đê mê trong làn tóc em
Nghe đâu lao xao như lời ấm êm
Qua cơn say sưa như giấc chiêm bao

Đêm đen
giăng mắc muôn nơi
Sao thấy chơi vơi …

 

clip_image005

Điệu buồn – Tennessee Waltz

Nghìn âm thanh cũ, buồn như mưa lũ

Đàn buông lên tiếng tơ trùng

Nghe thoáng xa vời có riêng tôi vu vi

Đèn lung linh sáng hồn như xa vắng
Buồn như vô cớ vương trong lòng
Ai đây cùng nghe cung buồn với tôi

Buồn không duyên cớ thế thôi
Biết nhớ nhung chi bây giờ
Lòng không biết hôm nay vì cớ sao buồn

Buồn dâng khi sáng, buồn len trong tối
Buồn dâng lên khúc u ca trầm
Trong tâm hồn nghe cung buồn thiết tha

 

clip_image007

Tình Buồn Đêm Mưa – The Rhythm of the Rain

1.
Lắng nghe mưa rơi rơi, sao trong lòng ta bồi hồi
Phút chia ly ngày nào lệ tràn hoen mi
Còn nhớ chăng em khi xưa mưa rơi kề nhau nghẹn ngào
Cùng mong ước sao sẽ đừng chia phôi

Ngày đó bên nhau tơ vương say sưa triền miên quyện lời
Dắt đưa nhau hòa mình vào nhịp cung thơ
Nhẹ lắng như mơ mong manh lao xao giọt mưa vào đời
Cùng nhau nắm tay bước nhẹ như thơ

ĐK:
Mưa, mưa rơi quạnh hiu chất cao ngập trời
còn đâu người yêu ngày xưa cùng nhau hát ca tuyệt vời
Lòng bàng hoàng mơ xa còn đâu phút giây êm đềm
ngày mình bên nhau

2.
Sầu chất trong tay miên man dâng lên lời ru trầm buồn
Gió hiu hiu nhẹ nhàng gợi mộng nhung tơ
Từng tiếng mưa rơi xôn xao mang theo ngàn câu muộn phiền
Còn chăng nữa đây khúc nhạc mưa rơi

clip_image009

Học Trò

Bài Mới Nhất
Search