T.Vấn

& Bạn Hữu

Văn Học và Đời Sống

AI “ĐẦU CƠ” TIN VỊT và ĐỂ LÀM GÌ?

(Nguồn: Facebook Mạnh Kim)

 

Manh Kim

Với một số người, chẳng có chuyện thích hay không thích ông Trump, ủng hộ hay chống đối phong trào Black Lives Matter, vấn đề chỉ là kiếm được tiền, rất nhiều tiền. So với cách câu view từ tin tức liên quan giới người mẫu và showbiz luôn được xem là thảm họa của truyền thông thì kiếm sống bằng fake news tỏ ra bất lương gấp nhiều lần. Ngoài những kẻ kiếm sống bằng tin giả, có thể có những người cũng khai thác tin vịt cho mục đích khác…

Không chỉ đầu độc thông tin và tạo ra cuộc khủng hoảng hỗn loạn không có điểm dừng trong làng truyền thông, fake news còn đang gây xáo trộn xã hội ở mức độ nguy hiểm chưa từng có. Nó tạo ra hận thù và gây chia rẽ ngày càng khủng khiếp. Nguồn gốc vấn đề có thể xuất phát từ hiện tượng thích ông Trump nhưng những kẻ sản xuất fake news mới là thủ phạm mang lại tai họa khi chúng khai thác tối đa tâm lý đám đông, lợi dụng “ông Trump” như một “món hàng thông tin” để bán ra “thị trường pro-Trump” và rung đùi hốt bạc. Cỗ máy tin giả của chúng hoạt động không ngưng nghỉ, từ việc làm ảnh giả bà Melania Trump mặc áo dài Việt Nam đến việc bịp ra một “chính sách” mà “Tổng thống Trump vừa loan bố”. Chúng có thể chẳng yêu thích gì ông Trump cả. Cũng chưa chắc chúng thù ghét đảng Dân chủ Mỹ. Chúng nhận ra một điều: “khen” ông Trump và “chửi” đảng Dân chủ Mỹ là một cách hốt bạc.

Việc tạo ra tin bịp liên quan ông Trump để kiếm tiền không phải xảy ra mới đây và không chỉ đối với người Việt. Hiện tượng này đã bùng nổ từ mùa tranh cử tổng thống Mỹ 2016. Một “nhà báo mạng” ở Macedonia từng nói với BuzzFeed News rằng, “nhờ ông Trump”, hắn kiếm được 5.000 USD/tháng hoặc có khi 3.000 USD/ngày! Trong năm 2015, ngôi làng nhỏ Veles (45.000 dân) tại Macedonia đã tung ra ít nhất 140 website chính trị Mỹ (WorldPoliticus.com, TrumpVision365.com, USConservativeToday.com, DonaldTrumpNews.com, USADailyPolitics.com…).

Chẳng bao giờ có chuyện bùng nổ “công nghiệp tin vịt” nếu những kẻ sản xuất fake news không kiếm được bộn từ cái gọi là “thuật toán” CPM (cost per mille – “mille” tiếng Latin, có nghĩa “ngàn”), tức số tiền thu được từ Google AdSense tính theo đơn vị 1.000 lượt view. Với video, tiền thu vào luôn nhiều hơn. Đó là lý do tại sao ngày càng xuất hiện cái gọi là “thế hệ YouTuber” nhiều nhan nhản đến chóng mặt. Tháng 9-2019, tổ chức phi lợi nhuận Global Disinformation Index, sau khi khảo sát khoảng 20.000 website chuyên đăng tin vịt, cho biết, các công ty kỹ thuật quảng cáo đã chi chừng 235 triệu USD/năm khi cho chạy quảng cáo vào những website trên.

Việc tạo ra website, trong khi đó, rất đơn giản. Chỉ cần “đầu tư” chừng 10 USD là đã mua được một tên miền trên GoDaddy. Cũng chẳng cần bỏ tiền thuê thiết kế website. Những tính năng cơ bản mà WordPress cung cấp đã đủ để “gây bão”. Để lừa độc giả, chúng tạo ra những tên miền na ná tên các hãng tin/tờ báo uy tín, chẳng hạn “New York Times Politics.com”, “abcnews.com.co” hoặc “forbesbusinessinsider.com” (dĩ nhiên chẳng liên quan đến hai tờ báo nổi tiếng Forbes và Business Insider). Tình trạng này cũng xảy ra trong giới “công nghiệp fake news” Việt Nam, khi chúng tạo ra những trang tin lấy tên “Tuổi Trẻ Online” hoặc “Thanh Niên Online”. Nội dung các trang này, dù trong nhiều trường hợp “chủ trang” không phải ở Mỹ, đều nói về chính trị Mỹ. Tại sao? Việc bán “sản phẩm pro-Trump” chỉ là một phần. Cái chính là “traffic” ở thị trường Mỹ. Cần biết, doanh thu CPM dao động tùy vị trí địa lý, cao nhất là Mỹ; trong khi thị trường Việt Nam thấp hơn Mỹ 10 lần.

Để “bán” tin vịt, cách hiệu quả nhất là “tối ưu hóa” việc khai thác cảm xúc đám đông. Khi đám đông tỏ ra không ưa thích người da đen thì chúng tạo ra những tin đại loại “Truy nã nhóm người da đen hiếp dâm chủ tiệm Nail&Spa Việt và con gái trong đêm”. Những gói “sản phẩm” ăn khách đang được “sản xuất” ào ạt thời điểm hiện tại gồm: 1/ “Đánh” Trung Quốc (bịa những tin giật gân chẳng hạn “Bắc Kinh rúng động với nguồn tin mật về vụ đảo chính Tập Cận Bình”); 2/ “Đánh” đảng Dân chủ Mỹ (“bọn Dân chủ thổ tả bán đứng nước Mỹ cho Trung Quốc”); 3/ “Đánh” người da màu (“cái chết George Floyd là ngụy tạo”)…

Những bản tin này, bài viết lẫn video, luôn được đón nhận và chia sẻ dữ dội. Chúng đơn giản thỏa mãn được tâm lý “kỳ vọng”, hơn là thuyết phục độc giả bằng dữ liệu được xác chứng. Chúng mang đến một sự hả hê thích thú từ một đám đông bị dẫn dắt lọt vào cái bẫy “click bait” giúp mang lại lợi nhuận cá nhân cho những kẻ thậm chí hả hê thích thú hơn vì dễ dàng lừa thiên hạ được khối tiền. Với những kẻ này, “Donald Trump” hay “Bill Gates” đều tương tự nhau, chỉ là “gói sản phẩm thông tin” dễ bán chạy, không hơn không kém.

Hiện tượng ủng hộ Trump và chán ngán đảng Dân chủ ở Mỹ là có thật. Thái độ kỳ thị người da màu là có thật. Tâm lý thù ghét Trung Quốc dĩ nhiên có thật. Tuy nhiên, khi “dữ liệu” và “sự kiện” được cung cấp từ những “nguồn” không biết lấy từ đâu thì cần phải xem lại “mức độ có thật” bao nhiêu phần trăm để xác định đó là sự thật, hay chỉ là điều mình “muốn tin” là thật, “phù hợp” với tâm lý yêu hoặc ghét của mình. Người ta dĩ nhiên hoàn toàn có quyền khước từ những hãng tin/tờ báo khổng lồ như New York Times, CNN, Washington Post… khi cho rằng đó là “nơi tạo ra fake news” nhưng nếu vậy thì cũng cần có thái độ tương tự đối với những trang tin hoặc “YouTuber” ra rả cung cấp vô số tin tức không thể kiểm chứng tràn ngập mạng xã hội từng ngày từng giờ. Có một “nghịch lý” buồn cười: trong nhiều trường hợp, những kẻ làm tin giả luôn gài logo những hãng tin/tờ báo lớn được “mặc định” là “nơi sản xuất tin vịt” như CNN chẳng hạn trong những “bản tin” của chúng, như một cách để “bảo chứng” rằng đó không phải là tin bịa.

Chừng nào Google, Facebook hoặc YouTube có thể chặn đứng dịch tin giả như cách họ luôn mồm nói? Không bao giờ, khi mà chính họ đang gián tiếp nuôi và giúp phát triển thị trường tin giả bằng việc cho phép quảng cáo chạy vào các website hoặc kênh YouTube chuyên đăng tin vịt; khi mà thị trường fake news vẫn còn độc giả. Sẽ chẳng bao giờ dịch tin giả giảm hoặc biến mất khi mà mạng xã hội tiếp tục được “nuôi” bằng cảm xúc và được trục lợi bằng cảm xúc. Không chỉ “lợi ích kinh tế” mà cả “lợi ích chính trị”. Xét riêng Việt Nam, ai là kẻ thủ đắc nhất, về chính trị, khi xã hội và cộng đồng dồn hết năng lượng lẫn thời gian vào cuộc chiến yêu-ghét xuất phát từ sự ủng hộ hoặc chống đối những nhân vật hoặc các vấn đề hoàn toàn không liên quan nội tình đất nước? Có thể có một sự chủ ý và ngầm điều khiển dư luận lao vào cuộc “chém giết” quyết liệt này không?

Để ý một chút sẽ thấy ngày càng xuất hiện nhiều trang tin (tiếng Việt) viết về chính trị-xã hội Mỹ. Tin nước Mỹ, tin tức Hoa Kỳ, chuyện nước Mỹ…, đại loại vậy. Tin tức được “cập nhật” từng giờ, với mức độ “độc đáo” và “độc quyền” đến mức ngay cả những tờ báo lớn Việt ngữ ở Mỹ cũng không có được. Bản tin “Truy nã nhóm người da đen hiếp dâm chủ tiệm Nail&Spa Việt và con gái trong đêm” là một ví dụ. Website “kenhtintuc247.info” là nơi đầu tiên đăng tin trên. Cách thực hiện nội dung của những trang tin này có thể khiến nhầm tưởng đó là hoạt động của làng truyền thông hải ngoại, như logo “Hải ngoại News” của “newsvitality.info”. Tuy nhiên, như “newsvitality.info”, khi truy tìm nguồn gốc bằng các trang tìm kiếm “whois”, sẽ thấy rằng “kenhtintuc247.info” cũng có xuất xứ Việt Nam. Cá nhân, nhóm nào hoặc tổ chức nào ở Việt Nam đang làm chuyện này và với mục đích gì?

Một số ít còn thậm chí cho rằng cần tận dụng “công cụ fake news” để thủ thắng trong cuộc chiến khuynh loát dư luận. Với nhiều độc giả, họ gần như không hề quan tâm điều đó. Họ “lắng nghe và chia sẻ” một cách cảm tính như thể tìm được một “giải đáp” đầy thỏa mãn theo kiểu “thấy-chưa, tôi-đã-nói-rồi”, khi vấn đề đang quan tâm có nội dung hoàn toàn “khớp” với tâm lý yêu-ghét của mình. Họ không muốn đề cập đến nghi vấn cần thiết rằng, ai đứng sau việc thực hiện những “bản tin” này và chúng làm điều ấy vì cái gì. Tuy vậy, có một câu hỏi lớn nên luôn đặt ra dù không nhất thiết cần câu trả lời: Ai đang bị thiệt nhiều nhất trong cơn lốc tin vịt?

…..

– Tham khảo thêm:

https://www.nytimes.com/2016/11/25/world/europe/fake-news-donald-trump-hillary-clinton-georgia.html

https://www.wired.com/2017/02/veles-macedonia-fake-news/

https://www.washingtonpost.com/news/the-intersect/wp/2016/11/18/this-is-how-the-internets-fake-news-writers-make-money/

https://blog.adbeat.com/fake-news/

https://www.bbc.com/news/technology-50432080

https://www.americanpressinstitute.org/fact-checking-project/factually-newsletter/factually-how-misinformation-makes-money/

 – Ảnh chụp màn hình các trang fake news lẫn “xuất xứ” của chúng

https://www.facebook.com/nguyen.manhkim/posts/10159428192399796

 

Tin vịt làm cho Cộng sản Việt Nam thêm chính danh

(Nguồn: Báo Tiếng Dân)

Jackhammer Nguyễn

Không ngoài dự đoán của nhiều người, nhà cầm quyền Cộng sản Việt Nam tiếp tục bắt bớ những người bất đồng chính kiến. Như tôi đã từng phân tích trong một số bài viết trên trang Tiếng Dân trước đây, nhà cầm quyền CSVN ngày càng tự tin hơn., không hề chùn tay trong chuyện bắt bớ những người khác chính kiến.

Nước Mỹ dưới sự cai trị bất tài của Donald Trump, vừa cần Hà Nội để chống Bắc Kinh, vừa không quan tâm gì đến nhân quyền. Việc chống dịch COVID-19 thành công cũng làm cho Hà Nội tự tin hơn lúc nào hết trong việc đàn áp phong trào đối kháng.

Một yếu tố khác cũng làm cho Hà Nội tự tin hơn, đó là sự yếu kém của phong trào đối kháng, chia năm xẻ bảy, trong nước cũng như hải ngoại. Sự xuất hiện của phong trào dân túy Mỹ do Donald Trump kích động làm cho nhiều người Việt trong nước thấy rõ chủ nghĩa dân tộc cực đoan trong phong trào đối kháng, điều gì gây hại cho Trung Quốc là họ hả hê, kể cả những ước muốn hết sức man rợ như mong cho đập Tam Hiệp bị vỡ có thể giết chết hàng trăm triệu người dân Trung Quốc vô tội.

Lưu ý, đập Tam Hiệp nằm ở thượng nguồn sông Dương Tử, thuộc tỉnh Hồ Bắc, phía trên Hồng Kông, không thuộc nhóm những con đập ở thượng nguồn sông Mekong.

Vị trí đập Tam Hiệp trên bản đồ Google

Một số người không ngại áp đặt tiêu chuẩn kép lên những hiện tượng giống nhau, người dân bị công an đánh chết ở Việt Nam thì họ đả kích công an cộng sản, George Floyd bị cảnh sát đánh chết bên Mỹ thì họ đả kích … George Floyd!

Những hành động này của một số đông những người đối kháng đã bôi xấu họ dưới con mắt của người dân trong nước, làm tăng thêm tính chính danh của nhà nước Cộng sản Việt Nam.

Một trong những hiện tượng tự bôi xấu mình đó là việc tung tin vịt của một số “các nhà truyền thông” hải ngoại chống cộng từ xưa đến nay, đặc biệt là các kênh YouTube nở rộ trong vài năm gần đây.

Ngày 23/6/2020 ông Hoàng Ngọc Tuấn, biên tập trang Tiền Vệ cho biết, một kênh YouTube nổi tiếng ở miền Nam California đã đăng trên Facebook của mình một lời cáo buộc rất sai trái về báo chí Việt Nam trong nước.

Báo chí Việt Nam trong nước đã trích dịch từ báo chí Mỹ, tin nói rằng khán đài tạm bên ngoài sân vận động BOK ở Tulsa, Oklahoma đã bị dỡ bỏ vì không có thính giả đến tham gia cuộc nói chuyện tranh cử của ông Trump. Trang YouTube này nói, nguyên văn, “có cả triệu người (tham gia) mà báo đảng nói là hủy”.

Nhiều người nhắc nhở, rằng đó là tin sai sự thật, nhưng chủ kênh YouTube này cũng như trang Facebook của ông ta không hề sửa.

Ngày 10/6/2020, nhà báo Đỗ Dũng ở miền Nam California, trong chương trình SET TV của ông, cho biết, một kênh YouTube rất ăn khách đã dùng hình ảnh nghĩa trang và bia mộ bị phá cách đây vài năm, rồi bảo đó là do những người biểu tình trong phong trào Black Lives Matter phá hoại trong tháng 6/2020.

Đó là hai trong vô số trường hợp tung tin vịt của nhiều kênh YouTube chống cộng hiện nay, mà người ta truy ra được nguồn gốc, mà tôi còn ghi lại được. Người ta còn tung tin vịt, nào là những người biểu tình chống phân biệt chủng tộc trong tháng 6/2020 kêu gọi Trung Cộng giúp đỡ, nào là con gái ông Obama tham gia tổ chức AntiFa, nào là George Floyd chết do nghiện ma túy, không phải do bị cảnh sát đè chết… Bạn đọc có thể dễ dàng kiểm chứng những tin sai sự thật này trên mạng.

Những người tranh đấu cho tự do báo chí, cho dân chủ, nhân quyền ở trong nước, cũng đã từng lên án VTV, bởi đài này thường đưa tin sai sự thật về những người bất đồng chính kiến. Người ta gọi VTV là Vua Tin Vịt, là mị dân, dối trá… thế nhưng, bây giờ lại có một số người trong giới bất đồng nhưng ủng hộ ông Trump, lại đưa tin vịt như giống như cái đài mà họ đã từng lên án.

Người dân tẩy chay VTV vì đài này đưa tin vịt: Nguồn: FB Ngoc Duc Nguyen

***

Truyền thông vốn là lĩnh vực người cộng sản rất lo ngại, họ luôn tìm mọi cách bưng bít thông tin, luôn kiểm soát các cơ quan truyền thông trong nước. Đối với người Việt trong nước, trong một thời gian dài các cơ quan truyền thông tiếng Việt được chính phủ Mỹ tài trợ như RFA, VOA, là nơi họ có thể tìm thấy nhiều thông tin bị chính quyền trong nước bưng bít.

Nhưng sự thể đã bắt đầu thay đổi, khi xuất hiện internet và mạng xã hội, người cộng sản không thể tiếp tục bưng bít như xưa nữa, các cơ quan báo chí trong nước tự do hơn trước đây. Chế độ cộng sản vẫn không cho những lời bình luận chỉ trích chế độ xuất hiện trên các cơ quan truyền thông của họ, nhưng những sự việc cụ thể, những quan chức nhũng lạm cũng liên tục được nêu lên.

Hai cơ quan VOA và RFA không còn nhiều lợi thế để người dân trong nước tìm đến như trước. Nhiều tin tức trên hai cơ quan này thường chép lại tin trong nước. Không những vậy mà những phân tích và bình luận của họ cho thấy rằng họ kém hẳn các cây bút trong nước. Cũng khó mà trách họ, vì tình thế đã thay đổi, họ không thể cảm nhận được những điều xảy ra trong nước như những đồng nghiệp của mình bên kia bờ đại dương. Hơn nữa thói quen nhà báo công chức đã làm cho họ mất đi sự nhạy bén và ý định tìm tòi cái mới.

Các kênh YouTube mới xuất hiện, những tưởng bù đắp lại được tính cách nhà báo công chức nọ, nhưng hóa ra họ lại đi theo một hướng khác trong phong trào dân túy hiện nay. Đó là người ta thích nghe những tin tức giựt gân (chẳng hạn như chuyện con gái ông Obama), hay là phải chửi cộng sản cho nhiều vào (như chuyện mắng báo đảng cộng sản trong vụ Tulsa), mà càng có nhiều người nghe thì kênh YouTube của họ càng kiếm được nhiều tiền.

Nhưng theo tôi thì cơn đồng bóng dân túy của Donald Trump rồi cũng sẽ qua đi, bởi con người lúc nào cũng hướng thiện, cần sự thật.

Kết thúc chương trình hôm 10/6/2020, nhà báo Đỗ Dũng nói, đại ý là, chúng ta đã từng chỉ trích bộ máy tuyên truyền cộng sản là dối trá, nay tại sao chúng ta cũng dối trá?

Tôi xin được bổ sung thêm rằng, sự dối trá đó làm cho các cơ quan truyền thông báo chí của cộng sản trở nên chính danh, trở nên đáng tin, và chế độ cộng sản được dân chúng ủng hộ hơn. Kẻ giúp đỡ chế độ cộng sản hóa ra lại là những người mới ngày nào cứ tưởng họ là kẻ thù của chế độ này.

Bài Mới Nhất
Search