Hoa Diên Vỹ – Tranh: Mai Tâm
(TV&BH xin trân trọng giới thiệu một số bài thơ trong tập The Wild Iris (Hoa Diên Vỹ Dại) của nhà thơ đoạt giải thưởng văn chương Nobel 2020, do cây bút thơ song ngữ quen thuộc Phạm Doanh phụ trách chuyển ngữ).
Lời phi lộ: Những khó khăn người chuyển ngữ gặp phải về nhân vật đại danh từ.
Trong tiếng Việt nhân vật đại danh từ rất đa diện và quan trọng, nó nói lên tương quan của người đối thoại và mức độ đẳng cấp xã hội. Ngược lại tiếng Anh cũng như đại đa số ngôn ngữ Tây phương, nhân vật đại danh từ rất hạn chế và xúc tích khó có thể chuyển sang Việt ngữ dễ dàng nếu không có những chi tiết rõ ràng. Thí dụ “I love you” dịch là gì? “Anh yêu em” hay “Em yêu anh”, “Mẹ thương con”, “Con yêu Chúa”, “Tôi yêu bà”, “Tôi yêu ông” hay 1 trăm cách khác tùy tương quan nhân sự. Ngay cả khi không có nhân vật đại danh từ tiếng Việt vẫn có thể gây khó khăn cho người dịch: “Go away!” = “mời ông/bà/anh/chị/cô/chị/bác đi cho” hay “Cút xéo”/”Cút con bà mày đi”.
Thơ Louise Glueck rất nhiều đối thoại xử dụng “I và you”, nhiều bài có vẻ như đối thoại với Chúa hay Thượng đế, trường hợp ấy xin dịch là “Con và Người / Ngài” (nói với Chúa? TĐ) hay “Ta và (các) ngươi” (Lời Chúa/TĐ nói). Khi tương quan giữa hai bên đối thoại không rõ rệt thì người dịch đành dùng “Tôi và bạn” rất chung chung vậy.
Ngoài ra “we/us” là chúng tôi hay chúng ta?
Nếu chỗ nào dịch không chuẩn về cách dùng nhân vật đại danh tự xin được nhận góp ý và phê bình của bạn đọc.
Cuối cùng nhiều loại hoa không biết tên tiếng Việt là gì dù có tra cứu wikipedia tiếng Việt và botanyvn.com (Trung Tâm Dữ Liệu Thực Vật Việt Nam). Người dịch hoan nghênh mọi chỉ dẫn.
Phạm Doanh
November 2020
| VIOLETS
Because in our world something is always hidden, small and white, small and what you call pure, we do not grieve as you grieve, dear suffering master; you are no more lost than we are, under the hawthorn tree, the hawthorn holding balanced trays of pearls: what has brought you among us who would teach you, though you kneel and weep, clasping your great hands, in all your greatness knowing nothing of the soul’s nature, which is never to die: poor sad god, either you never have one or you never lose one. |
TỬ ĐẰNG
Bởi vì trong thế giới của chúng ta một cái gì đó luôn bị che giấu, nhỏ và trắng, nhỏ và ngươi gọi là tinh khiết, chúng ta không đau như ngươi đau, ơi khổ chủ; ngươi không lạc lối hơn chúng ta, dưới cây táo gai, cây táo gai giữ khay ngọc trai cân bằng: cái gì đã đưa ngươi đến chúng ta ai sẽ dạy ngươi, dù ngươi quỳ xuống và khóc, siết chặt bàn tay to lớn của ngươi, trong tất cả sự vĩ đại của ngươi biết không có gì thuộc về bản chất của linh hồn, cái mà không bao giờ chết: Tội cho Thượng đế phải buồn, hoặc ngươi không bao giờ có một hoặc ngươi không bao giờ mất một. |
| WITCHGRASS
Something comes into the world unwelcome calling disorder, disorder—
If you hate me so much don’t bother to give me a name: do you need one more slur in your language, another way to blame one tribe for everything—
as we both know, if you worship one god, you only need one enemy—
I’m not the enemy. Only a ruse to ignore what you see happening right here in this bed, a little paradigm of failure. One of your precious flowers dies here almost every day and you can’t rest until you attack the cause, meaning whatever is left, whatever happens to be sturdier than your personal passion—
It was not meant
|
CỎ TIÊN
Cái gì đó đến với thế giới không được chào đón gây loạn, rối loạn—
Nếu ngươi ghét ta như thế đừng bận tâm cho ta một cái tên: ngươi có cần thêm một mạ lỵ trong ngôn ngữ của ngươi, cách khác để đổ lỗi một bộ lạc cho mọi thứ—
như cả hai chúng ta đều biết, nếu ngươi tôn thờ một vị thần, ngươi chỉ cần một kẻ thù—
Ta không phải là kẻ thù. Chỉ có một mưu mẹo để gạt bỏ. những gì ngươi thấy đang xảy ra ngay đây trên giường này, một mô hình nhỏ của sự thất bại. Một trong những bông hoa quý của ngươi chết ở đây hầu như mỗi ngày và ngươi không thể nghỉ ngơi cho đến khi ngươi tấn công nguyên nhân, nghĩa là bất cứ điều gì còn lại, bất cứ điều gì tình cờ trở nên cứng cáp hơn niềm đam mê cá nhân của ngươi—
Nó không được dự trù |
| to last forever in the real world.
But why admit that, when you can go on doing what you always do, mourning and laying blame, always the two together.
I don’t need your praise to survive. I was here first, before you were here, before you ever planted a garden. And I’ll be here when only the sun and moon are left, and the sea, and the wide field.
I will constitute the field. |
để trường tồn trong thế giới thực.
Nhưng tại sao phải thừa nhận điều đó, khi ngươi có thể tiếp tục làm những gì ngươi luôn làm, than khóc và đổ lỗi, luôn cả hai.
Ta không cần ngươi khen ngợi để sinh tồn. Ta đã ở đây trước, trước khi ngươi ở đây, ngay cả trước khi ngươi đã từng trồng một khu vườn. Và ta sẽ ở đây khi chỉ còn lại mặt trời và mặt trăng và biển, và cánh đồng rộng.
Ta sẽ cấu tạo cánh đồng. |
