Hoa Diên Vỹ – Tranh: Mai Tâm
(TV&BH xin trân trọng giới thiệu một số bài thơ trong tập The Wild Iris (Hoa Diên Vỹ Dại) của nhà thơ đoạt giải thưởng văn chương Nobel 2020, do cây bút thơ song ngữ quen thuộc Phạm Doanh phụ trách chuyển ngữ).
Lời phi lộ: Những khó khăn người chuyển ngữ gặp phải về nhân vật đại danh từ.
Trong tiếng Việt nhân vật đại danh từ rất đa diện và quan trọng, nó nói lên tương quan của người đối thoại và mức độ đẳng cấp xã hội. Ngược lại tiếng Anh cũng như đại đa số ngôn ngữ Tây phương, nhân vật đại danh từ rất hạn chế và xúc tích khó có thể chuyển sang Việt ngữ dễ dàng nếu không có những chi tiết rõ ràng. Thí dụ “I love you” dịch là gì? “Anh yêu em” hay “Em yêu anh”, “Mẹ thương con”, “Con yêu Chúa”, “Tôi yêu bà”, “Tôi yêu ông” hay 1 trăm cách khác tùy tương quan nhân sự. Ngay cả khi không có nhân vật đại danh từ tiếng Việt vẫn có thể gây khó khăn cho người dịch: “Go away!” = “mời ông/bà/anh/chị/cô/chị/bác đi cho” hay “Cút xéo”/”Cút con bà mày đi”.
Thơ Louise Glueck rất nhiều đối thoại xử dụng “I và you”, nhiều bài có vẻ như đối thoại với Chúa hay Thượng đế, trường hợp ấy xin dịch là “Con và Người / Ngài” (nói với Chúa? TĐ) hay “Ta và (các) ngươi” (Lời Chúa/TĐ nói). Khi tương quan giữa hai bên đối thoại không rõ rệt thì người dịch đành dùng “Tôi và bạn” rất chung chung vậy.
Ngoài ra “we/us” là chúng tôi hay chúng ta?
Nếu chỗ nào dịch không chuẩn về cách dùng nhân vật đại danh tự xin được nhận góp ý và phê bình của bạn đọc.
Cuối cùng nhiều loại hoa không biết tên tiếng Việt là gì dù có tra cứu wikipedia tiếng Việt và botanyvn.com (Trung Tâm Dữ Liệu Thực Vật Việt Nam). Người dịch hoan nghênh mọi chỉ dẫn.
Phạm Doanh
November 2020
| THE JACOB’S LADDER
Trapped in the earth, wouldn’t you too want to go to heaven? I live in a lady’s garden. Forgive me, lady; longing has taken my grace. I am not what you wanted. But as men and women seem to desire each other, I too desire knowledge of paradise—and now your grief, a naked stem reaching the porch window. And at the end, what? A small blue flower like a star. Never to leave the world! Is this not what your tears mean? |
THANG CỦA JACOB
Bị nhốt trong đất, Có phải bạn cũng không muốn đi tới thiên đàng? tôi sống trong khu vườn của một quý cô. Thứ lỗi cho tôi, cô gái; khao khát đã lấy đi kiều diễm của tôi. Tôi không phải những gì bạn muốn. Nhưng như đàn ông và phụ nữ có vẻ khao khát nhau, tôi cũng khát khao kiến thức về thiên đường — và bây giờ nỗi đau của bạn, một thân cây trần trụi đến cửa sổ hiên nhà. Và cuối cùng thì sao? Một bông hoa nhỏ màu xanh như một ngôi sao. Không bao giờ rời khỏi thế giới! không phải đây là ý nghĩa nước mắt của bạn sao? |
| MATINS
You want to know how I spend my time? I walk the front lawn, pretending to be weeding. You ought to know I’m never weeding, on my knees, pulling clumps of clover from the flower beds: in fact I’m looking for courage, for some evidence my life will change, though it takes forever, checking each clump for the symbolic leaf, and soon the summer is ending, already the leaves turning, always the sick trees going first, the dying turning brilliant yellow, while a few dark birds perform their curfew of music. You want to see my hands? As empty now as at the first note. Or was the point always to continue without a sign? |
LỄ SÁNG
Bạn muốn biết tôi sử dụng thời gian của mình như thế nào? Tôi đi bộ trên bãi cỏ phía trước, giả vờ làm cỏ. Bạn nên biết Tôi không bao giờ nhổ cỏ, quỳ gối, nhổ những đám xa trục thảo từ những luống hoa: thật ra Tôi đang tìm kiếm sự can đảm, một số bằng chứng cuộc sống của tôi sẽ thay đổi, mặc dù nó mất thì giờ mãi mãi, kiểm tra mỗi cụm cho lá biểu tượng, và mùa hè sắp kết thúc, lá đã chuyển màu, luôn luôn là cây bệnh đi trước, cây sắp chết chuyển màu vàng rực rỡ, trong khi một vài con chim sẫm màu biểu diễn giờ giới nghiêm của âm nhạc. Bạn muốn nhìn thấy bàn tay của tôi? Bây giờ trống rỗng như ở nốt đầu tiên. Hay là vấn đề luôn luôn tiếp tục mà không có dấu hiệu nào? |
