Sau 75, đất nước có nhiều biến đổi. Tuy lãnh thổ qui về một mối, nhưng lòng người lại khởi sự ly tan. Ly tan không hẳn là người ta không thích chế độ mới hoặc ghét bỏ gì những kẻ ở bưng biền về, mà vì họ từng bước bị đưa đẩy đến bước đường cùng, dần dà trở thành kẻ thù của chế độ. Bài viết sau đây như nhắc nhớ những ngày ‘tháng tư nắng úa’ và kiểm lại xem ai là những kẻ bị lừa. Bài viết có phần chủ quan, thiếu sót, nhưng hy vọng có sự đồng điệu giữa người đồng cảnh. Phần xếp đặt dựa theo thời điểm từ đêm 30-4 lúc Sài-gòn hấp hối đến khi đi tập trung cải tạo vào giữa tháng 6. Các đối tượng, nhân vật, bối cảnh đươc chọn mang tính chất tiêu biểu dễ nhận diện.
#101. ÔNG ĐẠI SỨ (đêm 29 tháng 4)
9 giờ 20 tối đêm 29, trong lúc trực thăng của Thủy quân Lục chiến Mỹ vẫn ra vô như con thoi từ hạm đội 7 đến nóc Tòa Đại sứ Mỹ để di tản một số người muốn ra khỏi Sàigon theo kế hoạch di tản của Tòa Đại sứ, thì ông xếp tôi (một tướng 3 sao) vẫn còn nói chuyện với ông Đại sứ Pháp. Cuối cuộc điện đàm xếp lớn cho biết Tòa Đại sứ có dấu chỉ cho thấy sẽ có một giải pháp cho vấn đề Việt nam được cả bốn bên đồng ý. Chuyện Sàigon đổ máu là không thể có. Việt nam sẽ có giải pháp trung lập và ranh giới có thể mất Huế và mấy tỉnh miền Trung.Tuy nhiên bà xếp tôi không nhẫn nại được thêm, bồng đứa con út vào Tòa Đại sứ Mỹ, nhờ viên chánh văn phòng đem dùm ba đứa còn lại vào sau.Viên sĩ quan đem gia đình riêng lo thoát thân trước, ba đứa trẻ không có người dắt, ngủ gật trong khuôn viên chờ sáng. Khoảng hơn nửa đêm, xếp tôi sốt ruột lại liên lạc thăm dò bên văn phòng tướng Dương văn Minh, nơi đây cho biết phía Bắc Việt đổi ý, không chịu. Giải pháp do Tòa Đại sứ Pháp làm trung gian không thành, Sàigòn đang đi vào hấp hối.
#102. TƯỚNG BIG MINH (sáng 30 tháng 4)
Khoảng 11giờ sáng ngày ba mươi, ngày tàn của chế độ, Big Minh kêu gọi binh sĩ miền nam buông súng. Xe tăng của quân đội Bắc Việt phá vỡ cửa dinh Độc Lập, tiến thẳng lên thềm dinh thả người của họ là trung tá Bùi Tín cùng dăm ba người đi theo. Dương văn Minh, Vũ văn Mẫu và mấy chức sắc của cái chánh phủ ‘đêm ba mươi’ ra đón tiếp và bàn giao ‘việc nước’ cho phái đoàn Việt Cộng. Bùi Tín dõng dạc tuyên bố, các ông là kẻ bại trận, chỉ có chuyện đầu hàng, không có chuyện bàn giao ở đây. Dương Văn Minh và bộ xậu sững sờ, ngậm bồ hòn làm ngọt. Chuyện này cả Bùi Tín lẫn ông Minh đều rõ. Nay ông Minh đã ra người thiên cổ. Bùi Tín đã đào thoát ra tị nạn nước ngoài,xin ông viết thêm để ngọn nguồn sáng tỏ. (Bùi Tín có viết, xem bài Bùi Tín & Tôi cùng tác giả)*
#103. DÂN SÀI GÒN (sáng 1 tháng 5)
Ngàn năm một thuở, dân Sài gòn hồ hởi phấn khởi, hơn trăm năm đô hộ nay sạch bóng quân thù, con cái đôi bên sống sót về nhà, chuyện đổ máu chẳng hề xảy đến. Nhạc sĩ họ Trịnh cùng mấy tên nằm vùng lên đài phát thanh hát ‘Nối vòng tay lớn’ bừng bừng khí thế, khiến kẻ thất thế cảm thấy yên lòng. Các lời đồn đại đám di cư con gái, đàn bà thì phải lấy bộ đội phế binh còn con trai, đàn ông thì phải đi bộ về lại Bắc dần dà chỉ là tin thất thiệt. Tuần báo TIME đăng hình tướng Lê Minh Đảo mặc thường phục đi thả bộ trên đường Tự Do, mang đậm nét một người lính buông súng trở về nhà trong khung cảnh của một đất nước không còn chiến tranh, chẳng còn thù hận. Báo còn kèm bản tin các hạ sĩ quan binh lính học tập bảy ngày đã xong, các sĩ quan viên chức chờ các đợt học tập kế tiếp chừng mươi bữa nửa tháng sẽ được về nhà chí thú làm ăn. Chuyện tắm máu là tin vịt, người cách mạng không bao giờ trả thù. Những ngày đầu chánh quyền mới họ chưa cần nói nhiều, thấy dân ‘vui’ là họ ‘mừng’ rồi, chủ yếu chỉ giữ an ninh tránh điều xáo trộn, ai muốn yêu nưóc, xây dựng đóng góp đều được hoan nghênh chẳng phân biệt kẻ nam người bắc. Đối xử như vậy bảo sao dân ta không cảm thấy phấn khởi? (Nói nào ngay không ít người vẫn còn ám ảnh câu nói để đời ”đừng nghe…” của ông Thiệu dù ông đã bỏ của chạy lấy người từ hôm 25).
#104. DÂN MIỀN BẮC (giữa tháng 5)
Trong không khí hồ hởi của một dân tộc lại quay về cùng nhau nối vòng tay lớn, các đoàn xe liên vận từ Bắc vô Nam ùn kẹt trên tuyến đường Quảng Trị. Qua cầu Hiền Lương, dấu ấn của một thời chia đôi đất nước, chị cán bộ bà con bên tôi hồi tưởng lại chị được tuyên truyền hạt gạo bẻ làm đôi, làm ba để chi viện cho đồng bào miền nam ruột thịt. Nay quán xá bên đường, cơm trắng cá tươi, thịt heo hột vịt, ruợu bia sinh tố, ăn uống ê hề, giá cả phải chăng, chẳng cần tem phiếu. Càng xuống sâu phía nam, nhà cửa khang trang, ruộng đồng bát ngát, chợ búa tấp nập, phố xá đông vui. Lễ hội tháng năm với cảnh dân nam nhận họ, dân bắc nhận hàng làm tuyến đường bắc nam trở nên đông vui quá tải, khiến chị chẳng hiểu phồn vinh giả tạo ở chỗ nào và vì sao chị phải mất tuổi thanh xuân vào nam giải phóng!
#105. MỘT NHÀ VĂN QUÂN ĐỘI CS (những ngày tháng 5)
Dương thu Hương, một nhà văn nữ của quân đội nhân dân theo dấu chân của đoàn quân giải phóng từ đất Quảng Bình tiến thẳng vô nam. Bà chưa nổi tiếng trong nghiệp văn, nhưng lại là đảng viên có đầu óc tỉnh táo, người ta vui mừng chiến thắng, bà lại khóc lại buồn. Chẳng thể viết hơn, xin nhường lời tác giả,
”Năm 1975 chúng tôi là những người ở rừng về. Chúng tôi là phe những người chiến thắng, tâm trạng lẽ ra là phải vui mừng chứ vì tôi cũng là đảng viên, nhưng lúc đó tôi lại cảm thấy đau khổ và tôi bắt đầu khóc. Tất nhiên những người thuộc phe tôi họ rất vui mừng, nhưng tôi thấy chẳng có lý do gì để vui mừng vì là khi vào đó thì tôi hiểu rằng phe chiến thắng, tức phe mình đi theo, thực chất mà nói đó là mô hình của một xã hội man rợ, thiếu dân chủ…(ngưng trích).
(Ba mươi năm sau, tác giả ‘Thiên đường mù’ hiện đang tị nạn ở Pháp).
#106. SĨ QUAN VIÊN CHỨC CHẾ ĐỘ CŨ (13 tháng 6)
Đúng như tờ TIME loan tin, các sĩ quan viên chức chế độ cũ chẳng phải chờ đợi lâu. Họ lục tục lên đường trình diện hoc tập mang theo tiền ăn đóng đủ. Họ đã hoàn hồn, vợ con họ vui mừng ra mặt, ngày đi trình diện như ngày hôi nhập trường, thậm chí có ông xếp nhỏ của tôi còn dắt đứa út đi theo, trớ trêu là con nhỏ với đầu óc tuối thơ còn nghêu ngao “Như có Bác Hồ trong ngày vui đại thắng…” Thông cáo một tháng là về, cha con vợ chồng chia tay, hẹn ngày gặp lại đắp đỗi làm ăn. Thế rồi giáo án cao su chả biết ngày về, chi thấy đám trẻ bán báo trên đường phố Sàigòn hát câu đồng dao thời giải phóng: tháng sáu trời mưa/tá uý bị lừa/chui đầu vào rọ.
#108. CHUYỆN TÁC GIẢ
Chuyện ‘tháng tư nắng úa’ tạm ngừng ở đây vì tác giả mắc đi trình diện hoc tập. Độc giả có thêm kinh nghiệm nào xin cùng chia sẻ để gọi là ‘còn một chút gì để nhớ để… than” nhân kỷ niệm 37 năm ngày di tản buồn.
Đỗ Xuân Tê
*Bùi Tín & Tôi đăng trên Thư Viện Sáng Tạo tháng 11/2011)
©T.Vấn 2012
