Hoa Diên Vỹ – Tranh: Mai Tâm
(TV&BH xin trân trọng giới thiệu một số bài thơ trong tập The Wild Iris (Hoa Diên Vỹ Dại) của nhà thơ đoạt giải thưởng văn chương Nobel 2020, do cây bút thơ song ngữ quen thuộc Phạm Doanh phụ trách chuyển ngữ).
Lời phi lộ: Những khó khăn người chuyển ngữ gặp phải về nhân vật đại danh từ.
Trong tiếng Việt nhân vật đại danh từ rất đa diện và quan trọng, nó nói lên tương quan của người đối thoại và mức độ đẳng cấp xã hội. Ngược lại tiếng Anh cũng như đại đa số ngôn ngữ Tây phương, nhân vật đại danh từ rất hạn chế và xúc tích khó có thể chuyển sang Việt ngữ dễ dàng nếu không có những chi tiết rõ ràng. Thí dụ “I love you” dịch là gì? “Anh yêu em” hay “Em yêu anh”, “Mẹ thương con”, “Con yêu Chúa”, “Tôi yêu bà”, “Tôi yêu ông” hay 1 trăm cách khác tùy tương quan nhân sự. Ngay cả khi không có nhân vật đại danh từ tiếng Việt vẫn có thể gây khó khăn cho người dịch: “Go away!” = “mời ông/bà/anh/chị/cô/chị/bác đi cho” hay “Cút xéo”/”Cút con bà mày đi”.
Thơ Louise Glueck rất nhiều đối thoại xử dụng “I và you”, nhiều bài có vẻ như đối thoại với Chúa hay Thượng đế, trường hợp ấy xin dịch là “Con và Người / Ngài” (nói với Chúa? TĐ) hay “Ta và (các) ngươi” (Lời Chúa/TĐ nói). Khi tương quan giữa hai bên đối thoại không rõ rệt thì người dịch đành dùng “Tôi và bạn” rất chung chung vậy.
Ngoài ra “we/us” là chúng tôi hay chúng ta?
Nếu chỗ nào dịch không chuẩn về cách dùng nhân vật đại danh tự xin được nhận góp ý và phê bình của bạn đọc.
Cuối cùng nhiều loại hoa không biết tên tiếng Việt là gì dù có tra cứu wikipedia tiếng Việt và botanyvn.com (Trung Tâm Dữ Liệu Thực Vật Việt Nam). Người dịch hoan nghênh mọi chỉ dẫn.
Phạm Doanh
November 2020
THE HAWTHORN TREE
Side by side, not hand in hand: I watch you walking in the summer garden—things that can’t move learn to see; I do not need to chase you through the garden; human beings leave signs of feeling everywhere, flowers scattered on the dirt path, all white and gold, some lifted a little by the evening wind; I do not need to follow where you are now, deep in the poisonous field, to know the cause of your flight, human passion or rage: for what else would you let drop all you have gathered? |
CÂY TÁO GAI
Cạnh nhau, tay không trong tay: em nhìn anh đi dạo trong khu vườn mùa hè — những thứ không thể di chuyển học cách nhìn; em không cần đuổi theo anh qua khu vườn; loài người để lại dấu hiệu của cảm giác ở khắp mọi nơi, hoa rải rác trên con đường đất, tất cả trắng và vàng, một số được gió chiều nâng nhẹ; em không cần theo đến nơi anh đang ở, sâu trong đồng độc tính, để biết nguyên nhân anh bỏ trốn, đam mê của nhân tính hay thịnh nộ: anh buông thả tất cả những gì anh đã góp nhặt, để cho cái gì khác? |
LOVE IN MOONLIGHT
Sometimes a man or woman forces his despair on another person, which is called baring the heart, alternatively, baring the soul— meaning for this moment they acquired souls— outside, a summer evening, a whole world thrown away on the moon: groups of silver forms which might be buildings or trees, the narrow garden where the cat hides, rolling on its back in the dust, the rose, the coreopsis, and, in the dark, the gold dome of the capitol converted to an alloy of moonlight, shape without detail, the myth, the archetype, the soul filled with fire that is moonlight really, taken from another source, and briefly shining as the moon shines: stone or not, the moon is still that much of a living thing. |
YÊU DƯỚI ÁNH TRĂNG
Đôi khi một người đàn ông hoặc phụ nữ áp đặt tuyệt vọng của mình lên một người khác, điều đó gọi là phơi bày trái tim, cách khác, phơi bày tâm hồn— nghĩa là vào thời điểm này, họ tiếp thu tâm hồn— bên ngoài, một buổi tối mùa hè, cả một thế giới vứt bỏ trên mặt trăng: các nhóm dạng bạc đó có thể là các tòa nhà hoặc cây cối, khu vườn hẹp nơi con mèo ẩn mình, lăn lộn trong bụi, hoa hồng, cúc hoang, và trong bóng tối, chỏm vàng của tòa quốc hội chuyển đổi thành hợp kim của ánh trăng, hình dạng không có chi tiết, huyền thoại, nguyên mẫu, linh hồn tràn đầy lửa đó là ánh trăng thực sự, đã từ một nguồn khác và chốc lát sáng như mặt trăng tỏa sáng: đá hay không, mặt trăng vẫn còn nhiều điều như một sinh vật. |