Hoa Diên Vỹ – Tranh: Mai Tâm
(TV&BH xin trân trọng giới thiệu một số bài thơ trong tập The Wild Iris (Hoa Diên Vỹ Dại) của nhà thơ đoạt giải thưởng văn chương Nobel 2020, do cây bút thơ song ngữ quen thuộc Phạm Doanh phụ trách chuyển ngữ).
Lời phi lộ: Những khó khăn người chuyển ngữ gặp phải về nhân vật đại danh từ.
Trong tiếng Việt nhân vật đại danh từ rất đa diện và quan trọng, nó nói lên tương quan của người đối thoại và mức độ đẳng cấp xã hội. Ngược lại tiếng Anh cũng như đại đa số ngôn ngữ Tây phương, nhân vật đại danh từ rất hạn chế và xúc tích khó có thể chuyển sang Việt ngữ dễ dàng nếu không có những chi tiết rõ ràng. Thí dụ “I love you” dịch là gì? “Anh yêu em” hay “Em yêu anh”, “Mẹ thương con”, “Con yêu Chúa”, “Tôi yêu bà”, “Tôi yêu ông” hay 1 trăm cách khác tùy tương quan nhân sự. Ngay cả khi không có nhân vật đại danh từ tiếng Việt vẫn có thể gây khó khăn cho người dịch: “Go away!” = “mời ông/bà/anh/chị/cô/chị/bác đi cho” hay “Cút xéo”/”Cút con bà mày đi”.
Thơ Louise Glueck rất nhiều đối thoại xử dụng “I và you”, nhiều bài có vẻ như đối thoại với Chúa hay Thượng đế, trường hợp ấy xin dịch là “Con và Người / Ngài” (nói với Chúa? TĐ) hay “Ta và (các) ngươi” (Lời Chúa/TĐ nói). Khi tương quan giữa hai bên đối thoại không rõ rệt thì người dịch đành dùng “Tôi và bạn” rất chung chung vậy.
Ngoài ra “we/us” là chúng tôi hay chúng ta?
Nếu chỗ nào dịch không chuẩn về cách dùng nhân vật đại danh tự xin được nhận góp ý và phê bình của bạn đọc.
Cuối cùng nhiều loại hoa không biết tên tiếng Việt là gì dù có tra cứu wikipedia tiếng Việt và botanyvn.com (Trung Tâm Dữ Liệu Thực Vật Việt Nam). Người dịch hoan nghênh mọi chỉ dẫn.
Phạm Doanh
November 2020
| THE RED POPPY
The great thing is not having a mind. Feelings: oh, I have those; they govern me. I have a lord in heaven called the sun, and open for him, showing him the fire of my own heart, fire like his presence. What could such glory be if not a heart? Oh my brothers and sisters, were you like me once, long ago, before you were human? Did you permit yourselves to open once, who would never open again? Because in truth I am speaking now the way you do. I speak because I am shattered. |
HOA ANH TÚC ĐỎ
Điều tuyệt vời là không có một tâm trí. Cảm xúc: ồ, tôi có những cái đó; chúng cai quản tôi. Tôi có chúa tể trên thiên đường gọi là mặt trời, và mở ra cho ngài, cho ngài thấy ngọn lửa của trái tim tôi, ngọn lửa như sự hiện diện của ngài. Vinh quang như vậy có thể là gì nếu không phải là một trái tim? Ôi anh chị em của tôi, bạn có giống tôi một lần, cách đây rất lâu, trước khi bạn là con người? Bạn đã cho phép bản thân mở một lần, sẽ không bao giờ mở lại? Bởi vì thật ra bây giờ tôi đang nói theo cách của bạn. Tôi lên tiếng bởi vì tôi tan nát. |
| CLOVER
What is dispersed among us, which you call the sign of blessedness although it is, like us, a weed, a thing to be rooted out—
by what logic do you hoard a single tendril of something you want dead?
If there is any presence among us so powerful, should it not multiply, in service of the adored garden?
You should be asking these questions yourself, not leaving them to your victims. You should know that when you swagger among us I hear two voices speaking, one your spirit, one the acts of your hands. |
CỎ BA LÁ
Cái được phân phối giữa chúng ta, mà bạn gọi dấu hiệu của sự ban phúc mặc dù nó, như chúng ta, một loài cỏ dại, một thứ phải nhổ tận gốc—
theo lý lẽ nào mà bạn tích trữ một nhánh gân của một cái gì bạn muốn nó chết?
Nếu có bất kỳ sự hiện diện nào giữa chúng ta quá mạnh mẽ, lẽ nào nó không nhân lên, phục vụ cho khu vườn yêu quý?
Bạn nên hỏi những câu hỏi này cho chính bạn, không để chúng cho các nạn nhân của bạn. Bạn nên biết điều đó khi bạn vênh váo giữa chúng tôi Tôi nghe thấy hai giọng nói, một từ tinh thần bạn, một từ hành động của bàn tay bạn. |
| MATINS
Not the sun merely but the earth itself shines, white fire leaping from the showy mountains and the flat road shimmering in early morning: is this for us only, to induce response, or are you stirred also, helpless to control yourself in earth’s presence—I am ashamed at what I thought you were, distant from us, regarding us as an experiment: it is a bitter thing to be the disposable animal, a bitter thing. Dear friend, dear trembling partner, what surprises you most in what you feel, earth’s radiance or your own delight? For me, always the delight is the surprise. |
LỄ SÁNG
Không chỉ mặt trời mà là chính trái đất tỏa sáng, ngọn lửa trắng nhảy từ những ngọn núi rực rỡ và con đường bằng phẳng lung linh vào buổi sáng sớm: có phải đây là chỉ dành cho chúng tôi, để gây phản hồi, hay là bạn cũng bị khuấy động, bất lực để tự kiểm soát mình trong hiện diện của đất — tôi xấu hổ với những gì tôi nghĩ bạn đã là, xa chúng tôi, nghĩ chúng tôi như một thử nghiệm: một điều cay đắng khi là động vật để thải hồi, một điều cay đắng. Bạn thân, bạn tình run rẩy thân mến, cái gì làm bạn ngạc nhiên nhất về những gì bạn cảm thấy, sự rạng rỡ của trái đất hay niềm vui của riêng bạn? Đối với tôi, niềm vui luôn luôn là sự ngạc nhiên. |
