Ngoại Ngữ (Foreign Languages)2019 – Tranh: JEAN MIRRE (Nguồn: https://www.artmajeur.com/)
Triết gia Martin Heidegger, bậc Thầy của triết học hiện sinh, đã từng tuyên bố một cách rất bí ẩn: “Ngôn ngữ là ngôi nhà của Hữu Thể.” Lời mật ngôn sâu thẳm này mở ra một cơ hội cho chúng ta khám phá bản chất và mối liên hệ giữa của Hiện Hữu và Ngôn Ngữ và qua đó soi rõ vai trò và trách nhiệm cao cả của con người như là một vị “quản gia” gìn giữ căn nhà Hữu Thể này. Sự khám phá này cho thấy ngôn ngữ không chỉ là công cụ giao tiếp; nó là không gian mà trong đó chúng ta bộc lộ và nhận diện sự tồn tại của mình.
Bài viết này sẽ phân tích phép ẩn dụ tài tình của Heidegger, tức là “Căn Nhà Hữu Thể”, nhằm mục đích khám phá những cách thức đa dạng mà ngôn ngữ vừa định hình vừa được định hình bởi chính cuộc sống, trải nghiệm, và bản sắc của mỗi cá nhân chúng ta.
Nền móng của ngôi nhà sự tồn tại này chính là nền tảng vững chắc của sự tự biểu hiện và danh tính. Ngôn ngữ là phương tiện chính để chúng ta diễn đạt những suy nghĩ, khát vọng và cảm xúc sâu kín nhất. Qua ngôn ngữ, chúng ta xác lập bản sắc riêng và hiểu biết vị trí của mình trong thế giới. Giống như nền móng quan trọng của một cấu trúc vật chất, vai trò nền tảng của ngôn ngữ trong cuộc sống của chúng ta là không thể thiếu. Nó hỗ trợ và xác lập sự tồn tại của chúng ta, thả neo chúng ta trong đại dương rộng lớn của toàn bộ sự trải nghiệm loài người.
Bức tường của ngôi nhà này, tượng trưng cho ranh giới và giới hạn, cũng được xây dựng bởi ngôn ngữ. Những bức tường này định hình ranh giới của suy nghĩ và giao tiếp chúng ta, đồng thời hạn chế chính chúng ta. Chúng định hình những lĩnh vực có thể biểu đạt, tạo thể cách cho sự tương tác của chúng ta với người khác và thế giới xung quanh. Tuy nhiên, những bức tường này không cố định; chúng mở rộng và co lại theo sự phát triển và hiểu biết của chúng ta về ngôn ngữ. Triết gia Ludwig Wittgenstein đã từng nói rằng: “Giới hạn ngôn ngữ của tôi chính là giới hạn thế giới của tôi.”
Trong ngôi nhà này, cửa và cửa sổ tượng trưng cho cơ hội, kết nối và quan điểm. Cửa đại diện cho khả năng trải nghiệm mới, khởi đầu của đối thoại, và sự kết nối giữa những thế giới đa dạng. Cửa sổ, trong khi đó, cung cấp những cái nhìn vào các thực tại khác nhau, cho phép chúng ta nhận thức và giải mã thế giới qua các lăng kính ngôn ngữ khác nhau. Chúng nhắc nhở chúng ta rằng quan điểm của chúng ta, được hình thành bởi ngôn ngữ, chỉ là một trong số nhiều các cửa sổ.
Mái nhà của cấu trúc ẩn dụ này mang lại sự bảo vệ và an toàn, tương tự như vai trò của ngôn ngữ trong việc bảo vệ di sản văn hóa và danh tính cá nhân. Ngôn ngữ bảo tồn những bức tranh phong phú của văn hóa, lịch sử và truyền thống, che chở chúng khỏi những lực lượng xói mòn của thời gian và thay đổi. Nó mang lại cảm giác liên tục và thuộc về, giống như mái nhà che chở cho những người sống trong đó.
Bên trong ngôi nhà này, các phòng dụ cho sự đa dạng và chuyên biệt phản ánh các khía cạnh khác nhau của ngôn ngữ, như phương ngữ, ngôn ngữ chuyên ngành và các tiếng lóng, mỗi phòng tạo ra không gian độc đáo cho các cộng đồng và mục đích cụ thể. Những ‘phòng’ ngôn ngữ này làm tăng thêm chiều sâu và sự phong phú cho sự tồn tại của chúng ta, phản ánh tính phức tạp và đa dạng của tình trạng con người.
Các yếu tố văn hóa và sáng tạo của ngôn ngữ, giống như đồ nội thất và trang trí trong một ngôi nhà, thêm tính cách và bản sắc. Chúng biến cấu trúc từ một tòa nhà đơn thuần thành một tổ ấm. Ngôn ngữ, với các thành ngữ, tục ngữ và biểu hiện nghệ thuật, thổi vào cuộc sống của chúng ta vẻ đẹp, cảm xúc và sự phong phú, phản ánh các nền văn hóa nơi nó xuất phát.
Cuối cùng, việc bảo dưỡng, sự nuôi dưỡng và phát triển liên tục của ngôn ngữ, quan trọng với ngôi nhà sự tồn tại này như đối với bất kỳ ngôi nhà vật lý nào. Ngôn ngữ là một thực thể sống, liên tục thay đổi và thích nghi với các thế hệ và bối cảnh mới. Việc bảo dưỡng đảm bảo rằng nó vẫn là một cấu trúc liên quan và hỗ trợ cho sự tồn tại của con người.
Trong cái nhìn thấu thị của Heidegger, như những người giữ gìn ngôi nhà ngôn ngữ này, loài người mang một trách nhiệm cao cả. Chúng ta vừa vừa bị giới hạn, vừa xây dựng ngôi nhà sự tồn tại này. Vai trò của chúng ta không chỉ là bảo tồn; nó bao gồm việc nuôi dưỡng và thích nghi ngôn ngữ với những đường nét thay đổi liên tục của cuộc sống con người. Ngôn ngữ, ngôi nhà sự tồn tại của chúng ta, bao gồm toàn bộ sự trải nghiệm loài người từ cổ chí kim, khiến việc chăm sóc nó trở thành một phần quan trọng của bản sắc tập thể và cá nhân chúng ta. Sự quản lý của nó do đó thiết yếu cho sự phồn thịnh của loài người, đảm bảo rằng ngôi nhà sự tồn tại của chúng ta vẫn là một không gian sống động và có thể sống được cho tất cả mọi người. Vai trò bảo tồn, duy trì ngôi nhà hữu thể là trách nhiệm chung của từng cá nhân, nó mang lại ý nghĩa cao đẹp cho sự hiện hữu có giới hạn của chúng ta: một hiện hữu hữu hạn duy trì sự vô hạn của vạn hữu.
Tô Đăng Khoa
