Xanh – Tranh: Mai Tâm
THÌ THẦM
Đã nghe trong gió heo may
Hương chi như là hương nắng
Tiếng gì chùng trong khoảng lặng
Như là mật ngữ yêu thương…
Trầm khúc xao xót hạ vương
Thu sang bẽ bàng mắt lá
Con đường sương quen bỗng lạ
Rưng rưng ngâu hạt giao mùa…
Ta thức cùng ánh sao rua
Tri âm nỗi lòng nhớ bạn
Trăng ngủ giữa quầng mây tán
Thu lịm quá mù sa mưa…
Mơ màng rèm động buồn khua
Thắp tim khơi lên niềm nhớ
Tình nhau đã như hơi thở
Tìm nhau tìm đã bao mùa…
Tựa đêm bên cánh song thưa
Tâm tư về cùng muôn hướng
Thì thầm…thì thầm độ lượng
” Lòng chợt từ bi bất ngờ…!”
Tử Giang
22.08.20
Sáng nay, lại một niềm vui mới đến với tôi khi đọc một bài thơ vào thu thật hay, khi ngoài trời mùa thu vừa đến (Ngày 5 tháng7 âm lịch).
Nhà thơ Tử Giang (Hồ Viết Thắng) với tác phẩm “Thì Thầm” đã lặng lẽ đem đến tâm hồn tôi thứ hương thu, vị thu không se lạnh vì còn chút ánh nắng cuối hè và một cảm nhận thư thái khi thấy lòng mình cũng “chợt từ bi bất ngờ” như tác giả ở trong thơ.
Hãy bước vào khổ thơ đầu tiên để nghe tiếng “thì thầm” của thu bằng “mật ngữ” “chùng trong khoảng lặng” nhưng làm êm ái lòng ta:
Đã nghe trong gió heo may
Hương chi như là hương nắng
Tiếng gì chùng trong khoảng lặng
Như là mật ngữ yêu thương…
Đa số các thi nhân đều tả gió heo may thì se lạnh. Ngược lại, nhà thơ Tử Giang nghe có hương nắng trong gió heo may. Nắng mùa hè thì nóng, thì gay gắt. Nắng mùa thu thì dịu mát hơn. Ý thơ gió mùa thu mang hương của nắng mùa hè cho ta cảm nhận được hoàn toàn thời tiết của buổi giao mùa.
Đọc khổ thơ trên, tâm hồn ta không những được thụ hưởng mùi hương nồng thơm của buổi đầu thu mà còn nghe trong yên lặng, mật ngữ yêu thương của thiên nhiên, của trời đất, của Thượng Đê rót vào lòng ta nữa. Nhà thơ nói “mật ngữ” nhưng trong tôn giáo nói đây là sự “khải thị” cúa Đức Chúa Trời đối với chúng ta. Ai nhận được sự khải thị ấy thì người đó đến gần với Thượng Đế.
Qua khổ thơ thứ hai, ta nghe được sự trao đổi thầm thì giữa hai mùa hạ và thu trong những trầm khúc như ở siêu tần số, đồng vọng vào lòng ta, khiến lòng ta có một chút “xao xót”, một chút “rưng rưng” cùng âm hưởng đầy thi vị của thơ:
Trầm khúc xao xót hạ vương
Thu sang bẽ bàng mắt lá
Con đường sương quen bỗng lạ
Rưng rưng ngâu hạt giao mùa…
Đọc khổ thơ, ta cảm nhận một cuộc chia tay đầy lưu luyến giữa mùa hạ và mùa thu, như cặp tình nhân bịn rịn nhau trong giờ đưa tiễn.
Đọc khổ thơ, ta cũng nhớ đến đoạn văn của Thanh Tịnh “Con đường nầy tôi đã quen đi lại lắm lần, nhưng lần nầy tôi tự nhiên thấy lạ… Hôm nay tôi đi học.”. Thanh Tịnh thấy lạ vì đi học lần đầu. Tử Giang thấy lạ vì con đường hôm nay có sương. Cùng một sự thấy con đường bỗng lạ, tuổi họ khác nhau, hoàn cảnh khác nhau, nhưng tâm hồn hồn họ vẫn trẻ và nhạy cảm như nhau khi họ đều cảm nhận được cái lạ trên con đường không thay đổi mấy, bởi trong lòng họ đều rung động bởi tiếng thu.
Đọc khổ thơ, ta cũng cảm nhận sự giao mùa từ cái bao la đến từng chi tiết nhỏ.”Trầm khúc xa xót hạ vương” là biến chuyển trong trời đất. “Thu bẽ bàng mắt lá”, “Rưng rưng ngâu hạt giao mùa” là biến chuyển trong từng chi tiết. Tất cả cho ta một cảm nhận tường tận buổi giao mùa, khiến lòng ta như chiếc kính máy ảnh, có khi như mở rộng ra, có khi như khép nhỏ lại, thu nhận những cảm xúc lắng đọng hương vị buổi đầu thu đầy đủ trong tâm hồn.
Qua khổ thơ thứ ba, nhà thơ đưa nỗi nhớ vào thơ, làm bài thơ sinh động thêm khi nhân cách hóa cho trăng và mùa thu thành người:
Ta thức cùng ánh sao rua
Tri âm nỗi lòng nhớ bạn
Trăng ngủ giữa quầng mây tán
Thu lịm quá mù sa mưa…
Sao Rua hay còn gọi là Cụm sao Thất Nữ, là tên cụm sao phân tán trong chòm Kim Ngưu. Sao Rua thường quan sát được vào lúc sáng sớm đầu mùa thu. Nhìn bằng mắt thường, sao Rua là một đám nhỏ gồm nhiều sao lờ mờ trên bầu trời đêm, rất dễ nhận thấy. Nhà thơ “Ta thức cùng ánh sao rua” nghĩa là thao thức suốt đêm.
Trong khi nhà thơ thức cùng ánh sao rua, thì nhà thơ cho trăng ngủ, cho mùa thu lịm đi trong sương mù. Để làm gì? Để hư cấu nỗi nhớ của mình cũng có âm thanh nổi trội, thứ âm thanh trầm ẩn bay lên, tỏa ra cùng vạn vật, lắng đọng trong sự im lìm, trong giấc ngủ của trăng, trong sự lịm đi của bầu trời sương mù, của bầu trời sa mưa ở một miền xa xa, bầu trời sa mưa đã làm mờ bóng thu trong đôi mắt thi nhân. Bởi thế nhà thơ viết “Tri âm nỗi lòng nhớ bạn” là biết được âm thanh của nỗi nhớ trong lòng mình đồng vọng trong đêm, bằng một giai tầng mà chỉ nhà thơ nghe được.
Qua khổ thơ thứ tư, cảnh bắt đầu xao động, nhà thơ thức dậy như qua một giấc thụy du:
Mơ màng rèm động buồn khua
Thắp tim khơi lên niềm nhớ
Tình nhau đã như hơi thở
Tìm nhau tìm đã bao mùa…
Khổ thơ đã miêu tả đúng một hiện tượng tâm lý: Bức rèm khua động làm tỉnh cơn xuất thần. Linh hồn quay về với thân xác, nghe được những biến chuyển trong con tim, trong hơi thở của mình, nhớ được thời gian đã tìm nhau. Chắc chắn bây giờ nhà thơ sống bằng nội tâm mà quên hết thời khắc bên ngoài.
Đúng vậy, vì qua khổ thơ chót, nhà thơ công nhận tâm tư mình đã tràn đi, về muôn hướng:
Tựa đêm bên cánh song thưa
Tâm tư về cùng muôn hướng
Thì thầm…thì thầm độ lượng
“Lòng chợt từ bi bất ngờ…!”
Cả bài thơ như tiếng thì thầm thổ lộ niềm riêng mà khổ thơ cuối như lời thì thầm nguyện cầu với Phật hay với Chúa của mình, khiến cho tâm thần thoát ra và bay đến một miền độ lượng, từ bi.
Bài thơ biến chuyển bất ngờ ở khổ thơ cuối, đem cho người đọc một hơi thở thơm mùi đạo lý, thanh thoát tâm hồn, thư thái trong nỗi nhớ và hóa bướm để bay về một miền thanh tịnh.
Bài thơ khác với một bài thơ tình, khác với một bài thơ thiền, rất lãng mạn nhưng cũng rất bất ngờ khi phút cuối, bài thơ đưa ta vào tĩnh tọa an nhiên trên những biến chuyển của đời và của chính nội tâm ta.
Bài thơ thật hay !!!
Châu Thạch
©T.Vấn 2020
