Đọc Sách với Nguyễn Đình Tòan
Hồng Ngọc và Nguyễn Đình Tòan
Chuyên mục “ đọc sách với nguyễn đình tòan “ có nguồn gốc từ chương trình “ Đọc Sách “ do Nguyễn Đình Tòan và Hồng Ngọc phụ trách trên đài phát thanh Tiếng Nói Hoa Kỳ ( VOA) năm 2000. Nhằm mục đích lưu giữ những tác phẩm văn học thuộc mọi thể lọai, kể cả thể lọai “nghe” (audio) , – như chương trình Nhạc Chủ Đề của Nguyễn Đình Tòan thực hiện trên đài phát thanh Sài Gòn thời trước biến cố 1975 mà trong chúng ta nhiều người đã tiếc nuối vì không còn cách nào để thưởng thức lại – Trang TV&BH, với sự đồng ý của nhà thơ Nguyễn Đình Tòan và chị Hồng Ngọc, sẽ lần lượt giới thiệu lại tòan bộ chương trình nói trên.
Tháng 11 năm 2014
TV&BH
“ . . . Trong 10 phút, khoảng 4 trang giấy đánh máy, những điều viết ra phải đủ sâu sắc, cô đọng, để đi ngay vào lòng thính giả, nhưng không thể quá cô đọng quá sâu xa vì âm thanh khi thoát ra là bay mất, người nghe không có thì giờ để nghĩ suy, để nghiền ngẫm. Ở cái giới hạn của thời lượng phát thanh, giọng của người đọc trở thành một yếu tố quan trọng trong việc chuyển tải nội dung. Giọng NĐT không còn là giọng một thanh niên ủ rũ héo sầu ẩm ướt sương buồn tới nỗi sém nhão nhẹt, và những lời ông viết không còn là những lời diễm ảo cho tới nỗi sém cải lương. Phải nghe mới biết, NĐT như một ca sĩ biết truyền cảm xúc cho người nghe khi hát, ở cái cách nhấn chữ nhả câu, ở những khoảng cắt ngừng hay lơi giọng, đây _ một người đàn ông trải đời với hồn cảm nhận thâm sâu, nói những lời đau mong với tới muôn ngàn những bóng người vô danh trong cuộc sống. Nghe, để biết, có bao nhiêu người tái tạo lại được một âm điệu của bài thơ sau khi nó được phổ nhạc. Lứa chúng tôi lớn lên chỉ biết bài hát Những Bước Chân Âm Thầm, và khi biết nó là một bài thơ thì không còn có thể quên điệu nhạc để đọc nó như đọc một bài thơ, như NĐT đã đọc. . .
. . . Với riêng mình, tôi còn thấy đã hời được một khám phá, một phụ bản đặc biệt chưa từng có. Đó là giọng đọc, sự đóng góp đầu tiên và duy nhất của Hồng Ngọc, phu nhân NĐT . Sống nơi tập trung nhiều người Việt, nghe radio hằng ngày mới biết, không dễ có một giọng xướng ngôn viên chuẩn và trình độ như giọng Hồng Ngọc. Làm chương trình với nhau hằng ngày và lâu dài thì nhịp nhàng ăn ý như Vũ Kiểm và Quỳnh Anh đài Little Sài Gòn Radio đã đành, Đọc Sách của NĐT và Hồng Ngọc là việc không dự trù không chuẩn bị không kinh nghiệm với nhau từ trước, cái nhịp nhàng có được có lẽ do tình phu thê, do đồng cảm hơn là một bề dày nghề nghiệp với nhau. . . “(Lưu Na giới thiệu)
Đọc lại thơ Trần Đức Uyển
Biên sọan: Nguyễn Đình Tòan
Giọng đọc: Hồng Ngọc & Nguyễn Đình Tòan
Nói tới Trần Ðức Uyển người ta nghĩ đến những bài “thơ đen, thơ chì” của ông. Và như thế, người ta nhớ và biết đến Tú Kếu nhiều hơn Trần Ðức Uyển.
Chúng ta có rất nhiều thi sĩ, nhưng những người làm thơ trào phúng, châm biếm, để lại tên tuổi, vẫn còn có thể đếm được trên những đầu ngón tay.
Tú Kếu là một trong những nhà thơ hiếm hoi ấy.
Ðiều đó chứng tỏ, trào phúng không phải là thể thơ dễ làm.
Vì nhu cầu công việc của các nhật báo ông cộng tác, Tú Kếu đã làm nhiều thơ hơn Trần Ðức Uyển.
Rồi “thơ đen” của ông lại được in ra.
Nên người ta biết Tú Kếu nhiều hơn Trần Ðức Uyển là một điều tự nhiên.
Nhưng, ký hai cái tên khác nhau như thế, rõ ràng ông đã phân biệt hai công việc riêng biệt.
Ngoài “thơ chua, thơ chì, thơ đen”, có bao nhiêu thơ ký tên Trần Ðức Uyển, không ai biết rõ.
Bởi vì, sau biến cố Tháng Tư 1975, ông đã bị cộng sản bắt nhốt hơn 10 năm, những ngày ở tù, những ngày còn lại sau đó, ông nghĩ gì, làm gì, cũng như hầu hết các văn nghệ sĩ ở miền Nam khi ấy, chỉ một mình ông biết.
Ngoài sáng tác, Trần Ðức Uyển còn dịch một số truyện ngắn ngoại quốc ra Việt ngữ, nhất là các bản dịch thơ Langston Hughes của ông được coi là rất đạt.
Một vài bài thơ của Trần Ðức Uyển, do bằng hữu của ông mang đi được, hay bằng cách nào đó, lọt được ra ngoài, cho thấy, ông có một hồn thơ trong suốt. Hình như hoàn cảnh đen tối không làm u ám tâm hồn ông.
Bài thơ “Buổi Chiều Ngồi Trên Ðồi” của ông là một thí dụ:
Ngồi dưới gốc cây gõ ống trúc
Hứng thú nghêu ngao vài ca khúc
***
Trên cành lảnh lót con chim xanh
Trời đất thu tròn trong khoảnh khắc
***
Gió cao lồng lộng hồn cao tĩnh
Học thói người xưa đắc đạo vàng
Rũ bụi khi về tưng gót nhẹ
Bóng mình phấp phới trên đồi cao
***
Tự hỏi về đâu! Ðâu chẳng được
Hãy tìm bên suối ngủ trưa nay
Gối đầu lên đá nhìn trăng sáng
Rừng núi sương mù ướt chẳng hay
***
Trước những bạo hành của cuộc sống, phản ứng của nhà thơ đôi khi kỳ lạ: Cố giữ một trạng thái tâm hồn bình an, trong sáng, những gì những kẻ chủ trương bạo động không bao giờ có thể có được.
Không có được trạng thái tâm hồn như thế người ta sẽ không bao giờ làm được những gì thi sĩ làm được, đó chính là thơ:
Sáng thức dậy ra vườn
Lòng nhẹ tênh mùi đạo
Tai vừa nghe chim hót
Ðã thấy mình vô vi
***
Hoa sớm còn e ấp
Mắt lá lệ long lanh
Ôi những buồn chất ngất
Trôi sạch tự khi nào
***
Dòng sông hồn trong trẻo
Chảy ngược xuyên thời gian
Gặp hồn xưa quấn quít
Trong màu sắc huy hoàng
***
Biến thiên của cuộc sống nhiều khi đẩy con người vào những hoàn cảnh khốn cùng đến nỗi, người ta không dám tin rằng trên đời còn có ánh sáng nữa!
Thơ xua đuổi bóng tối, đẩy lui những áng mây mù, thắp lại hy vọng.
Thi sĩ chuyển giao niềm hy vọng ấy cho cuộc đời:
Núi cao chót vót trời cao rộng
Ta ném mình lên vút ngọn cao
Bỗng thấy dưới chân mây nổi sóng
Tưởng ngẩng đầu tay với được sao
***
Ta ngao du khoái tỉ vô cùng
Trăng lên dây đàn tơ khẽ rụng
Gió lộng nghe lòng thương bạn hữu
Biết gặp nhau chăng giờ lâm chung
***
Vài cánh chim đêm xoải vội vàng
Quanh mình trăng lụa nõn mênh mông
Nằm đây đồi cỏ nghe trời rộng
Nghe cả chiều sâu của sắc không
***
Ðược biết Trần Ðức Uyển sống ở Blao, vùng cao nguyên trồng trà gần Ðà Lạt.
Ông mất cách đây không bao lâu. Những ngày cuối cùng ông bị chứng Alzheimer. Hiển nhiên, bệnh trạng của ông là nỗi khổ của gia đình ông. Nhưng rất có thể đó lại là điều may mắn cho chính ông. Không ai ở trong những trại được gọi là “cải tạo” ra mà cả thể xác lẫn tâm hồn lại không bị thương tổn và dễ dàng quên được những gì đã xẩy ra với mình cùng những người chung quanh.
Có lẽ chỉ có căn bệnh, cho đến hiện nay vẫn chưa có thuốc chữa ấy, mới giúp người ta xóa bỏ được ký ức chăng?
Có thể coi, những bài thơ cuối cùng của Trần Ðức Uyển đã được viết giữa ranh giới của những ngày nhớ/ quên của ông và không vướng một chút oán hận nào:
Người hỏi vợ anh đâu
Ta đáp không mà có
Nhân gian dưới trời sâu
Tỷ tỷ nằm trong mộ
***
Lại hỏi con anh đâu
Ta cười đang bú sữa
Thoảng sáu chục năm sau
Nó đã thành ông cụ
***
Lại hỏi nay đi đâu
Nơi vui không thiếu chỗ
Hãy cứ đi trên đường
Cất tiếng ca cùng gió.
Nguyễn Ðình Toàn
©T.Vấn 2014
