T.Vấn

& Bạn Hữu

Văn Học và Đời Sống

Học Trò: Vài cảm nghĩ về "Kiếp Nào Có Yêu Nhau" Thơ Hoài Trinh Nhạc Phạm Duy

clip_image002

Bạn,

Tiếp tục mạch suy nghĩ về dòng nhạc Phạm Duy, bài nhạc kế tiếp tôi muốn đề cập là bài “Kiếp Nào Có Yêu Nhau”, thơ của văn sĩ Minh Đức Hoài Trinh.

Tôi hỏi và được nhạc sĩ gửi tặng một số nhạc phẩm scan lại từ trước 1975, trong đó có bài này, kể cả trang đầu có bức họa thật đẹp. Mời bạn cùng xem bài thơ, nhạc với notes, và lời bài hát.

***
Kiếp Nào Có Yêu Nhau

Minh Đức Hoài Trinh
Anh đừng nhìn em nữa
Hoa xanh đã phai rồi
Còn nhìn em chi nữa
Xót lòng nhau mà thôi .


Người đã quên ta rồi
Quên ta rồi hẳn chứ
Trăng mùa thu gãy đôi
Chim nào bay về xứ .


Chim ơi có gặp người
Nhắn giùm ta vẫn nhớ
Hoa đời phai sắc tươi
Đêm gối sầu nức nở .


Kiếp nào có yêu nhau
Nhớ tìm khi chưa nở
Hoa xanh tận ngàn sau
Tình xanh khong lo sợ .


Lệ nhòa trên gối trắng
Anh đâu, anh đâu rồi
Rượu yêu nồng cay đắng
Sao cạn mình em thôi ?

Nguồn: Đặc Trưng
***

 

clip_image004

clip_image006

***
“Kiếp Nào Có Yêu Nhau”
Thơ Hoài Trinh
Nhạc Phạm Duy
Đừng nhìn em nữa anh ơi
Hoa xanh đã phai rồi
Hương trinh đã tan rồi


Đừng nhìn em,

đừng nhìn em nữa anh ơi
Đôi mi đã buông xuôi,

môi răn đã quên cười.

Hẳn người thôi đã quên ta
Trăng Thu gẫy đôi bờ
Chim bay xứ xa mờ.


Gặp người chăng,

gặp người chăng,
nhắn cho ta
Hoa xanh đã bơ vơ

đêm sâu gối ơ thờ.


Kiếp nào có yêu nhau
Thì xin tìm đến mai sau
Hoa xanh khi chưa nở
Tình xanh khi chưa lo sợ
Bao giờ có yêu nhau
Thì xin gạt hết thương đau
Anh đâu anh đâu rồi?
Anh đâu anh đâu rồi?


Đừng nhìn nhau nữa anh ơi
Xa nhau đã xa rồi,

quên nhau đã quên rồi

Còn nhìn chi,

còn nhìn chi nữa anh ơi
Nước mắt đã buông rơi

theo tiếng hát qua đời
Đừng nhìn nhau nữa… anh ơi!

***
Khác với bài “Hoa Rụng Ven Sông” (mà tôi đã lần đầu tập phân tích nhạc Phạm Duy cách đây gần tròn sáu năm), nhạc sĩ chỉ uốn ý có sẵn cho phù hợp với giai điệu, trong bài này ta thấy nhạc sĩ cho thêm nhiều chữ, nhiều chi tiết. Từ:

Anh đừng nhìn em nữa
Hoa xanh đã phai rồi
Còn nhìn em chi nữa
Xót lòng nhau mà thôi .

thành cả một nửa của phiên khúc:

Đừng nhìn em nữa anh ơi
Hoa xanh đã phai rồi
Hương trinh đã tan rồi


Đừng nhìn em,

đừng nhìn em nữa anh ơi
Đôi mi đã buông xuôi,

môi răn đã quên cười.

Cấu trúc thơ đã được đẽo gọt lại để hợp với cấu trúc nhạc. Tôi đoán rằng nhạc sĩ đã ngân nga được cái motif “Đừng nhìn em nữa anh ơi” và cái motif cân bằng thứ hai là “Hoa xanh đã phai rồi Hương trinh đã tan rồi”, và chọn nó làm sườn bài chính của nhạc khúc. Caí cấu trúc này rất logic, nó khởi đầu bằng một câu tán thán với một cung nhạc rải vút lên (appergiated) “Đừng nhìn em nữa anh ơi”, rồi chứng minh ngay lời cầu khẩn đó bằng hai câu nhạc tương tự nhau là  “Hoa xanh đã phai rồi” “Hương trinh đã tan rồi”. Bạn cũng nên để ý đến cái cách để một cung nhạc trên từng câu nhạc mà tiếng Anh gọi là “slur” (tôi không biết tiếng Việt gọi là gì) gợi ý ca sĩ phải hát liền lạc từng câu nhạc đó, chứ không được ngắt ra nhát gừng.

clip_image007

Sang phần hai của phiên khúc, ta thấy nhạc sĩ đã làm tăng kich tính của câu nhạc bằng cách kheó léo nhắc lại motif nhưng với một biến thể là thêm vào ba nốt Đừng nhìn em (Là Mi Lá) trước khi lên đến nốt Mí rồi trả lại nốt Ré. Rất phù hợp với lời nhạc có tính cách van xin, vì có ai van xin một câu rồi thôi? Bạn thử hát đoạn hai, nhưng bỏ bớt ba chữ đầu, chỉ hát “Đừng nhìn em nữa anh ơi”, bạn sẽ thấy bài nhạc kém hay hẳn đi.
Vì cấu trúc nhạc đã xác định, nhạc sĩ phải điền vào hai chi tiết mới là “Đôi mi đã buông xuôi,” và “môi răn đã quên cười” để làm câu nhạc đối xứng với nửa đoạn ở trên.
Đoạn phiên khúc thứ hai cũng vậy, từ:

Người đã quên ta rồi
Quên ta rồi hẳn chứ
Trăng mùa thu gãy đôi
Chim nào bay về xứ .

Chim ơi có gặp người
Nhắn giùm ta vẫn nhớ
Hoa đời phai sắc tươi
Đêm gối sầu nức nở .

Nhạc sĩ đã xắp xếp, thêm bớt chữ để đoạn trở thành

Hẳn người thôi đã quên ta
Trăng Thu gẫy đôi bờ
Chim bay xứ xa mờ.


Gặp người chăng,

gặp người chăng,
nhắn cho ta
Hoa xanh đã bơ vơ

đêm sâu gối ơ thờ.

Tiếp theo, trong điệp khúc, tiết tấu đã thay đổi từ

clip_image008

thành

clip_image009

tạo một cảm giác khang khác tuy cách dùng 4 móc đơn vẫn là cách dùng chính của bài nhạc.
Điệp khúc cũng cho thấy, đôi khi chả cần suy nghĩ nhiều, chỉ cần dùng lại ý nhạc trước, vốn dĩ đã hay rồi, và lặp lại nguyên xi là ta sẽ có một câu nhạc hay. Bạn thấy trường canh sau y hệt trường canh đầu.

clip_image010

Sự lặp lại không chỉ có trong nhạc, mà cũng còn trong lời nhạc nữa.Bài thơ không có sự lặp lại này.

clip_image011

Đó, bạn thấy đó, phổ từ thơ thành nhạc khó lắm chứ đâu phải là thấy một bài thơ hay, rồi thêm nốt vào, ê a là xong bài nhạc, như tôi đã và đang sampling hằng hà sa số trên thế giới ảo này?

Học Trò

Bài Mới Nhất
Search