T.Vấn

& Bạn Hữu

Văn Học và Đời Sống

Hoài Nam : NHỮNG CA KHÚC NGOẠI QUỐC LỜI VIỆT (46)-NHẠC PHÁP – Domino (Khúc Nhạc Muôn Đời – Hội Mùa Hoa)

clip_image002

Ca khúc thứ nhất trong phần “Nhạc Pháp” chúng tôi gửi tới độc giả là bản Domino, một ca khúc nổi tiếng của Pháp theo thể loại “valse musette” của hai tác giả Louis Ferrari và Jacques Plante, trước năm 1975 được tác giả Hương Huyền Trinh đặt lời Việt với tựa Khúc Nhạc Muôn Đời , và sau này là Phạm Lê Phan với tựa Hội Mùa Hoa.

Trước hết xin được viết về hai tác giả của nguyên tác: Louis Ferrari, người soạn nhạc, và Jacques Plante, người đặt lời.

clip_image004

Louis Ferrari (1910–1988)

 Louis Ferrari (1910–1988) là một nhạc sĩ phong cầm (accordéon) kiêm nhà soạn nhạc gốc Ý, sang Paris lập nghiệp vào đầu thập niên 1930. Tại Kinh thành Ánh sáng, ông thành lập ban nhạc Louis Ferrari et Son Ensemble để trình diễn tại các câu lạc bộ. Sở trường của Louis Ferrari là “musette”.

Trước năm 1975, tại miền Nam VN, nhiều người trong chúng ta thường nghe nói tới một đặc trưng của nền nhạc dân gian Pháp, đó là “valse musette”, thường được hiểu một cách đơn giản là “valse nhanh độc tấu bằng đàn accordéon dành cho giới bình dân”. Một trong những ca khúc nổi tiếng và quen thuộc thường được trình bày dưới hình thức valse musette là bản Sous le ciel de Paris (Dưới bầu trời Paris) của nữ danh ca Édith Piaf.

Video:

Sous le ciel de Paris (valse musette)

Trước khi viết về valse musette, xin có đôi dòng về “musette”, một từ trong tiếng Pháp khi được sử dụng trong lĩnh vực âm nhạc, không thể dịch sang bất cứ một ngôn ngữ nào khác. Các tự điển tiếng Anh định nghĩa musette một cách dài dòng là “French cafe music for accordion” (nhạc Pháp chơi trong các quán cà-phê bằng phong cầm).

Nguyên thủy, musette được viết một cách đầy đủ là “musette de cour”, là tên gọi một loại “kèn có túi hơi” – cùng một họ với “bagpipe” của người Tô-cách-lan – xuất hiện tại Pháp vào cuối thế kỷ thứ 16, rất thịnh hành vào thời kỳ “baroque” cho nên còn được gọi là “baroque musette”. Tiếng kèn musette được mô tả tương tự kèn oboe, nhưng khác lạ (exotic), độc đáo.

clip_image006

musette de cour

Hai chữ “de cour” (của triều đình) trong tên gọi cho biết musette là một nhạc cụ dành cho giới quý tộc, trưởng giả, thường được sử dụng trong nhạc thính phòng.

Thế kỷ thứ 17 là khoảng thời gian thịnh hành nhất của musette, tuy nhiên sau cuộc Cách mạng Pháp năm 1789, cùng với ngày tàn của dòng tộc Bourbon, nó đã bị “thất sủng” một cách mau chóng, trong khi các loại kèn có túi hơi (bagpipe) đơn giản hơn của giới bình dân vẫn phổ biến, trong đó có kèn “cabrette” của người vùng Auvergne, ở trung nam nước Pháp.

Người dân Auvergne – tiếng Pháp gọi là “Auvergnat” – có truyền thống… mở quán; vào thế kỷ thứ 19, hầu hết các quán cà-phê, quán rượu bình dân tại các Quận 4, 11, 12, 19 của thủ đô Paris đều do người gốc Auvergne làm chủ, nơi người ta thường nhảy điệu “bourrée” (một điệu nhảy phát xuất từ Auvergne) theo tiếng kèn cabrette. Vì người dân Paris đã quen với tên gọi musette (do chữ “musette de cour” đã nhắc tới ở trên) cho nên họ gọi cabrette là musette.

Tới thập niên 1880, do tính cách phổ biến của cây đàn accordéon, tiếng kèn musette dần dần được thay tế bằng tiếng đàn accordéon, trước tiên là ở Quận 19, nơi tập trung những tay đàn accordéon Pháp, Ý tài ba nhất, rồi lan rộng khắp Paris; đồng thời người ta không chỉ nhảy “bourrée” mà còn nhảy nhiều thể điệu khác như valse, tango, paso…

Thể loại nhạc và sinh hoạt khiêu vũ bình dân này được gọi là “bal musette”, mặc dù cái kèn “musette” đã vắng bóng. Từ những năm cuối thế kỷ thứ 19, “bal musette” đã thu hút một số không nhỏ trong giới thượng lưu Pháp, những người muốn tìm cảm giác mạnh qua việc hòa nhập vào sinh hoạt giải trí của giới bình dân – nghèo khổ, sống hết mình, không bị ràng buộc, không cần biết đến ngày mai.

Bước sang thế kỷ thứ 20, bal musette càng được nhiều người ưa chuộng và tới năm 1945 đã trở thành hình thức khiêu vũ phổ biến nhất ở Pháp, vì những bước nhảy dễ hơn, nhanh hơn, gợi cảm hơn, cũng như không đòi hỏi một vũ trường rộng lớn.

Trong số ba thể điệu phổ biến nhất của bal musette là paso musette, tango musette valse musette, tại Việt Nam ngày ấy, valse musette được ưa chuộng nhất.

So với “valse viennoise” (điệu luân vũ thành Viên), valse musette có bước nhảy trẻ trung hơn, thân thể của đôi nam nữ sát nhau hơn, người nữ quay thường xuyên hơn, trong đó “đỉnh cao” là quay tít (tiếng Pháp gọi là “la toupie” – con quay, con vụ).

Video:

Roger Chenault et Chantal Salviac dansent une valse musette avec la toupie

Trở lại với Louis Ferrari, ông sáng tác không nhiều, nhưng chỉ cần một bản Domnino, viết năm 1950, cũng đủ để lưu danh muôn thưở. Domino được Jacques Plante đặt lời hát.

clip_image008

Jacques Plante (1920-2003)

Jacques Plante (1920-2003), mà chúng tôi đã từng nhắc tới khi viết về các ca khúc La Bohème (của Charles Aznavour), Chariot (của Petula Clark) do ông đặt lời, là một thi sĩ kiêm nhà viết lời hát tài ba và nổi tiếng bậc nhất của Pháp; ông đã đặt lời hát cho hàng trăm ca khúc, từ những tình khúc êm đềm của Tino Rossi, Yves Montand, Édith Piaf… tới những ca khúc thời trang do Dalida, Claude François, Christophe, Sheila… thu đĩa.

Nội dung ca khúc Domino khá dài, là lời một người bị phụ tình, trong tiết xuân huy hoàng, chạnh lòng nhớ thương người yêu bội bạc đã ra đi, mời gọi trở về và hứa sẽ tha thứ tất cả…

DOMINO

Le printemps chante en moi, Dominique,

Le soleil s’est fait beau,

J’ai le cœur comme un’ boite à musique

J’ai besoin de toi,

De tes mains sur moi,

De ton corps doux et chaud,

J’ai envie d’être aimée Domino

Méfie-toi, mon amour, je t’ai trop pardonné

J’ai perdu plus de nuits que tu m’en as données

 

Bien plus d’heures

A attendre, qu’à te prendre sur mon cœur,

Il se peut qu’à mon tour je te fasse du mal,

Tu m’en as fait toi-même et ça t’est bien égal,

Tu t’amuses de mes peines, et je m’use de t’aimer.

 

Domino Domino

Le printemps chante en moi, Dominique,

Le soleil s’est fait beau,

J’ai le cœur comme un’ boite à musique

J’ai besoin de toi,

De tes mains sur moi,

De ton corps doux et chaud,

J’ai envie d’être aimée Domino.

Il est une pensée que je ne souffre pas

C’est qu’on puisse me prendre ma place en tes bras,

Je supporte bien des choses, mais à force c’en est trop…

Et qu’une autre ait l’idée de me voler mon bien,

Je ne donne pas cher de ses jours et des tiens,

Je regarde qui t’entoure prends bien garde mon amour.

 

Domino Domino

J’ai bien tort de me mettre en colère,

Avec toi, Domino,

Je sais trop qu’il n’y a rien à faire,

T’as le cœur léger,

Tu ne peux changer,

Mais je t’aime, que veux-tu ?

Je ne peux pas changer, moi non plus,

Domino, Domino,

Je pardonne toujours, mais reviens,

Domino, Domino,

Et je ne te dirai plus rien.

Domino được nam danh ca Pháp André Claveau thu đĩa năm 1950.

André Claveau (1911-2003) nổi tiếng sau Tino Rossi một thập niên, trong số những ca khúc nổi tiếng do ông thu đĩa, ngoài Domino, sau này còn có Dors, mon amour (Hãy ngủ đi em), ca khúc đoạt giải Eurovision (Ca khúc Âu châu) năm 1958.

clip_image009

Cũng trong năm 1950, sau André Claveau, Domino đã được hai nữ danh ca Pháp đương thời là Lucienne Delyle (1917-1962) và Patachou (1918-2015) thu đĩa. Từ đó, trong suốt thập niên 1950, Domino đã trở thành ca khúc Pháp phổ biến và được ưa chuộng bậc nhất ở Âu châu.

Tới thời kỳ “yé-yé” (thời “nhạc trẻ”), bản Domino với lời hát rút ngắn, được cô bé Danièle Vidal (sinh năm 1952) thu đĩa, cũng rất được thế hệ sinh sau đẻ muộn ưa thích.

Video:

Domino – Andre Claveau (1950)

Phụ lục (1): Domino, Lucienne Delyle

Phụ lục (2): Domino, Danièle Vidal

Qua năm 1951, Domino được tác giả Mỹ Don Raye (1909-1985) đặt lời bằng tiếng Anh, và được hai nam danh ca Tony Martin và Bing Crosby thu đĩa cùng một thời gian. Ngày 26/10/1951, cả hai đĩa của Tony Martin và Bing Crosby cùng được lọt vào danh sách Best Seller của tạp chí Billboard Magazine; đĩa của Tony Martin ở trong danh sách này 12 tuần lễ, lên tới hạng 9, còn đĩa của Bing Crosby ở trong danh sách 6 tuần lễ, và lên tới hạng 15.

Cũng trong năm 1951, nữ danh ca Doris Day, người sau này nổi tiếng quốc tế với ca khúc Que Sera, Sera, đã thu đĩa Domino. Sau này, trong số các ca sĩ thu đĩa Domino còn có cả nam danh ca Andy Williams.

Domino

Domino, Domino, you’re an angel that heaven has sent me,
Domino, Domino, you’re a devil designed to torment me,
When your heart must know that I love you so,
Tell me why, tell me why, why do you make me cry, Domino,

Domino, Domino, won’t you tell me you’ll never desert me?
Domino, Domino, if you stay I don’t care how you hurt me,
Fate has made you so, you can’t
change, I know,
You can’t change, though you try, but then neither can I, Domino,

Just one look in your eyes and I melt with desire,
Just a touch of your hands and I burst into fire,
And my whole world fills with music when I’m lost in your embrace,

But I know that you’re fickle and I’m not misled,
Each attractive new face that you see turns your head,
And it scares me that tomorrow, someone else may take my place,

Domino, Domino, you’re an angel that heaven has sent me,
Domino, Domino, you’re a devil designed to torment me,
When your heart must know that I love you so,
Tell me why, tell me why, why do you make me cry, Domino,

Domino, Domino, I’ll forgive anything that you do,
Domino, Domino, nothing matters if I have you. clip_image011

Video:

Tony Martin – Domino (1951)

Domino (lời Pháp) được phổ biến, yêu chuộng tại Việt Nam, và được tác giả Hương Huyền Trinh đặt lời Việt ngay trong thập niên 1950.

Hương Huyền Trinh tên thật là Ngô Thị Ngọc Báu, cô ruột của nhạc sĩ Ngô Thụy Miên (Ngô Quang Bình), sinh tại Hải Phòng vào khoảng cuối thập niên 1930, và di cư vào Nam năm 1954.

Xuất thân từ một gia đình có truyền thống văn học và yêu nhạc, ngoài công việc sáng tác ca khúc và đặt lời Việt cho ca khúc ngoại quốc, bà còn làm thơ dưới bút hiệu Hoài Hương (nhớ Hải Phòng quê xưa?)

Một trong những ca khúc nổi tiếng của Hương Huyền Trinh là bản Hương Nắng Huy Hoàng, thường được trình bày dưới hình thức hợp ca. Về ca khúc ngoại quốc được bà đặt lời Việt, có lẽ trước năm 1975 ở miền Nam VN, ai cũng đã từng nghe qua hai bản “valse musette” Lòng Người Ly Hương (La Complainte des Infidèles) và Khúc Nhạc Muôn Đời (Domino).

Trước hết, xin viết về bản Lòng Người Ly Hương. Ca khúc nguyên tác có tựa đề La Complainte des Infidèles (Ai khúc tình phụ), trích trong cuốn phim tình cảm hài kịch La Maison Bonnadieu (1951), do Danielle Darieux, nữ ca sĩ kiêm diễn viên tài sắc bậc nhất của Pháp thời bấy giờ thủ vai chính.

clip_image013

Danielle Darrieux

Ca khúc La Complainte des Infidèles do Georges Van Parys viết nhạc, Carlo Rim (cũng là đạo diễn của cuốn phim) đặt lời. Người hát ca khúc này trong phim là nam ca sĩ kiêm diễn viên Marcel Mouloudji, thủ vai một người hát dạo trong phim.

Tuy nhiên, với không ít người ái mộ Danielle Darieux, trong đó có khán thính giả Việt Nam chuộng phim Pháp, yêu nhạc Pháp, bản La Complainte des Infidèles do Danielle Darieux thu đĩa sau đó (năm 1952) được ưa chuộng hơn.

Video:

Danielle Darrieux ” la complainte des infidèles ” 1952

Tương tự trường hợp “Tell Laura I Love Her / Trưng Vương Khung Cửa Mùa Thu” của Nam Lộc sau này, phiên bản lời Việt của Hương Huyền Trinh cũng không dính dáng gì tới nguyên tác, bà chỉ mượn dòng nhạc của La Complainte des Infidèles để gửi gấm tâm sự của một kẻ ly hương – một cách tuyệt vời, đến độ nhiều người cứ ngỡ đây là một ca khúc nhạc Việt Nam 100%!

Lòng Người Ly Hương

Chiều thu ấy khi ngàn lá khô lìa cây bay lướt theo làn gió
Rời quê hương ra đi, vương lệ ướt đôi hàng mi
Từ đây nhé đi ngàn hướng, xa rời bóng quê yêu vương sầu thương
Thôi từ đây ly hương, sống kiếp muôn vạn nẻo đường

Mái nhà xưa ôi nay còn đâu
Cánh đồng xanh đã khuất sau hàng dâu
Làng quê xưa ánh trăng quê vàng hắt hiu đã
Mờ xóa theo lệ rơi lúc nắng chiều

Biết ngày nao quay về làng xưa
Thấy ngày thơ những lúc chuông chiều đưa
Nhìn bầy chim lướt bay ngang trời sáng trong sáo
Diều thướt tha nhẹ vương theo mơ màng

* * *

Tìm nơi đâu bóng quê xưa, làng thân mến yêu đã xa mờ
Hẹn mai đây ánh dương lên, trở về sống lại phút thần tiên.

Phụ lục (3): Lòng Người Ly Hương, Thái Thanh (trước 1975)

Ngày ấy, vì được Thái Thanh trình bày đầu tiên, và cũng là người hát đạt nhất, không ít thính giả đã cho đây là một sáng tác của… Phạm Duy!

* * *

clip_image015

 Khánh Ly, Lệ Thu và Thái Thanh

Cùng khoảng thời gian (giữa thập niên 1950), Hương Huyền Trinh đã đặt lời Việt cho bản Domino với tựa Khúc Nhạc Muôn Đời.

Tương tự Lòng Người Ly Hương, lời hát của Khúc Nhạc Muôn Đời đẹp tựa một bài thơ.

Nếu bị bắt buộc làm công việc so sánh hai ca khúc, chúng tôi chịu thua, cùng lắm cũng chỉ có thể đưa ra một sự khác biệt: Lòng Người Ly Hương đẹp và buồn u uất, Khúc Nhạc Muôn Đời đẹp và buồn man mác.

Khúc nhạc muôn đời

Trăng đã lên, trăng đã lên,
Hương ngát thơm bao u huyền vườn thu thiết tha.
Trăng sáng soi trên lá hoa,
Dâng nhớ bao câu mong chờ nhạc xưa đã qua.

Xa xôi rồi nhớ thương,
Ai mong chờ vấn vương.
Riêng có ta tim xót xa,
Luyến thương bao khúc ca xưa đã phai nhòa.

Bạn lòng ơi, đã bao đêm thức trông trăng sáng long lanh,
Nhìn dòng sông nước trong xanh cuốn trôi nhanh giữa đêm thanh.
Sông mong chờ nhớ bao khúc nhạc thắm,
Nay đâu còn nữa, đã quá xa.

Và từ đây, mỗi khi nghe khúc ca xưa lúc gió mưa,
Thì lòng ta thấy xót xa nhớ thiết tha phút đã qua.
Ðã phai nhòa hết, hoa xưa tàn hết,
Nhưng ngàn thu mãi trong tim ta…

Thu đã qua, bao lá hoa
Theo gió bay, bay quây quần rụng theo gió đưa.
Mây vẫn xanh, trăng vẫn thanh,
Nhưng thấy đâu khúc ca đẹp nhạc êm thắm tươi.

Ai xa vời có hay,
Bao nhiêu ngày gió bay.
Bao lá khô, theo gió thu,
Rớt trên đôi mắt đôi môi khóc mong chờ…

Nhớ thắm thiết thương ngàn kiếp.
Khắc bên tôi bao khúc nhạc vàng đêm nao.
Gió cuốn gió lá vàng úa.
Nhưng ai đâu có thấu được lòng ta…

Ngày ấy, Thái Thanh cũng là người đầu tiên hát Khúc Nhạc Muôn Đời, và theo cảm quan của cá nhân, chúng tôi cũng cho rằng tính tới nay, Thái Thanh vẫn là người hát đạt nhất.

Phụ lục (4): Khúc Nhạc Muôn Đời, Thái Thanh (trước 1975)

Sau năm 1975 tại hải ngoại, Khúc Nhạc Muôn Đời đã được nhiều ca sĩ thu đĩa, trong đó có Khánh Ly, trình bày trong CD “Trong tay anh đêm nay”, gồm những ca khúc nổi tiếng theo thể điệu valse.

Video:

Khánh Ly – Domino (Bản tiếng Việt)

 

clip_image016

Thu Minh

Sau năm 1975 ở trong nước, đã có một số tác giả đặt lời Việt mới cho Domino; phổ biến nhất là phiên bản có tựa Hội Mùa Hoa của Phạm Lê Phan.

Hội Mùa Hoa
Ta tới đây, vui với nhau,
nghe nắng xuân reo tưng bừng trên muôn đóa hoa
Xiêm áo bay, theo tiếng ca,
ôi tóc em xanh vương dài như mây thướt tha.
Nghe tâm hồn đắm say, dâng men tình ngất ngây.
Tung bước vui, tay nắm tay,
mến thương trao ái ân nồng cháy trong hồn.


Đều nhịp múa cất tiếng reo, câu hân hoan đem tin yêu
Vào hội vui má môi em đắm say theo bước chân ngà.
Em yêu kiều gió, dâng hương tình tiếng chim
reo mừng chúng ta hát vang.
Nụ cười sáng lấp lánh vui dâng cao tay tung muôn hoa
Chập chờn bay áo em tươi ánh xuân vui
Bướm ong say sưa men tình
chúng ta quay đều, mắt vui trời sao, dáng em kiêu sa.
Domino (ta tới đây)
Domino (vui với nhau)
nghe nắng xuân reo tưng bừng trên muôn đóa hoa.
Xiêm áo bay, theo tiếng ca, ôi tóc em xanh vương dài như mây thướt tha.


Nghe tâm hồn đắm say, dâng men tình ngất ngây.
Tung bước vui, tay nắm tay,
mến thương trao ái ân nồng cháy trong hồn.
Tiếng hát nuôi, cung đàn ấm.
Luyến lưu trao hương ân tình mê say đó.
Cất tiếng hát, vui trần thế,
múa ca lên vang suốt mùa ….hội hoa.

Phụ lục (5): Hội Mùa Hoa, Thu Minh

Hoài Nam

 

 

 

 

©T.Vấn 2015

Bài Mới Nhất
Search