Những trang báo hiện thời ở Mỹ không thể thiếu tin tức cập nhật về cuộc bầu cử tổng thống Hoa Kỳ vào cuối năm nay. Điều tôi ghi nhận được từ những đồng nghiệp của người làm hãng xưởng như tôi là người Mỹ (cả trắng lẫn đen) thường không thích nói chuyện chính trị với dân da màu. Đôi khi (tình cờ nghe) chứ không phải nghe lén họ nói chuyện chính trị với nhau thì có, nhưng hai người đen thường bênh vực cho tổng thống da màu của họ; Họ cùng vui mừng cho một người da đen vừa được phong hàm tướng trong quân đội chẳng hạn; Hai người trắng bênh vực cho chính khách da trắng nào đó! Một cựu quân nhân Mỹ là người da trắng, từng tham chiến trong chiến tranh Việt nam. Ông ta không thích ngoại trưởng John Kerry, nhưng ông ta nói rõ là không thích vì ông ta biết ông John Kerry từ thời chiến tranh Việt nam. Nhưng người nghe chớ dại đụng đến ông Kerry bây giờ… vì ông ấy (dù ngoài ý muốn) vẫn là ngoại trưởng của đất nước của người cựu quân nhân.
Điều tôi suy nghĩ nhiều là người Mỹ không nói xấu chính trị gia của họ – là một nét văn hoá cần học hỏi. Họ chỉ nêu lên quan điểm cá nhân, dù đồng thuận hay không với chính trị gia thì tôn trọng vẫn được coi trọng hơn quan điểm.
Có thể tôi không đúng, nhưng tôi vẫn nghĩ là họ xem thường dân da màu – biết gì về chính trường Hoa kỳ mà nói chuyện chính trị! Thôi thì chuyện thời tiết, thể thao…, là hai đề tài không phân biệt nhất, dễ thân thiện nhất. Nếu bạn nhớ lại thì tôi mừng. Chỉ cần bạn nói với người bạn Mỹ làm chung, sau câu chào buổi sáng, “Ê Mike (chẳng hạn). Hôm nay thời tiết hơn trăm độ, và kéo dài tới 5 ngày…” Bạn sẽ được nghe ông, (hay thằng Mike) nói về sự am hiểu thời tiết của người bản địa.
Và tôi cũng không thích viết về chính trường (vì viết về bối cảnh, những nhân vật) mà mình chưa gặp, chỉ dựa trên tài liệu thì viết khô chết đi! Viết về người cắt cỏ mướn, cô thợ nail, anh thợ hồ… anh chị em có chung nỗi buồn trôi dạt, hàn huyên mới phê…
Nhưng kỳ bầu cử tổng thống Hoa kỳ năn nay, tôi bỗng lo cho nước Mỹ, vì không tin cả hai ứng cử viên dẫn đầu. Nếu (chuyện hoang tưởng), nếu tôi có tiền dư thì tôi sẽ mua cổ phiếu do ông Trump phát hành vì tôi tin ông ấy biết làm ăn, thậm chí làm ăn giỏi. Nếu cần khất nợ dùm thì tôi chọn bà môi mỏng Clinton. Cả hai cùng tài năng nhưng đều không thích hợp cho vai trò tổng thống. Tôi nghĩ riêng theo quyền tự do tư tưởng ở nước sở tại nên không có gì bảo đảm là tôi nghĩ đúng!
Tôi chỉ hy vọng đúng ở điển ghi nhận được là người Mỹ (bình dân) không nói xấu chính trị gia của họ. -Nét văn hoá đáng thấy để hội nhập!
Trở lại với mớ xì-căng-đan từ Đại hội đảng Cộng hoà thì ai cũng đã biết. Nhưng điều đáng ghi nhận ở Mỹ là dù không thích thì đảng Cộng hoà vẫn tôn trọng sự chọn lựa của cử tri đoàn là đề cử ông Donald Trump. Bên dân chủ là bà Hillary Clinton. Một ông già playboy và một bà già không biết nói thật… nước Mỹ đi về đâu trong tay một trong hai người này?
Tôi ít khi cầu nguyện vì là người rất hài lòng với ơn trên; chỉ khi thấy ai cơ hàn quá mà mình không đủ sức để giúp được gì thì mới mong ơn trên giúp đỡ cho người. Và như ý chăng với lời nguyện cầu dù cho ông Trump hay bà Hillary làm tổng thống (khó tin) thì ơn trên ban cho người phó đáng tin một chút!
Và ơn trên chứng nghiệm (cho tôi). Ông Donald Trump chọn ông Mike Pence là người đồng hội đồng thuyền với mình.
Bà Hillary Clinton đã tuyên bố chọn Tim Kaine vào vị trí liên danh ứng cử chung với bà. Đây là chuyện không thể muộn hơn trước khi diễn ra đại hội đảng Dân chủ là hôm nay.
Bình thường không mấy ai quan tâm đến những chính khách hạng trung, bởi quá nhiều. Hoa kỳ có đến 50 tiểu bang và 5 khu vực đặc trị nên chính khách nhiều như tiệm nail. Nhưng khi đụng chuyện mới biết họ là ai. Tim Kaine bỗng dưng nổi tiếng chỉ vì được Cựu ngoại trưởng Hillary Clinton chọn vào liên danh vận động chạy đua vào nhà trắng với mình. Tương tự như Mike Pence được nổi tiếng nhờ Donald Trump chào đón, cái tên Tim Kaine sau khi được Hillary Clinton chọn; chỉ cần một cuối tuần bỗng trở nên lôi cuốn, thu hút nhiều sự quan tâm của dân Mỹ, trong đó có cả những người Việt quan tâm…
Hôm thứ sáu ngày 22 tháng 07 năm 2016, Hillary tuyên bố tại Tampa, Florida rằng Tim Kaine sẽ là người bà chọn, không ít người đã tỏ ra bất ngờ. Vì Tim Kaine không phải là cái tên mà người ta nghĩ đến. Tại sao vào phút chót Hillary Clinton mới tung ra con bài tẩy. Hay đơn giản là những cái tên khá quen thuộc vì tầm cỡ trước đó chỉ là đòn mai phục, như binh pháp giương đông kích tây, xông ra đánh úp khi địch mải mê tìm đường ra giữa một bát quái trận đồ.
Trước đó người ta cứ ngỡ phó tổng tống liên danh với Hillary Clinton sẽ thân với dân Mễ hoặc là người Mễ vì nhóm sắc dân này đang trở thành một lực lượng có thể khuynh đảo được tình thế mùa phiếu năm 2016. Nay biết Tim Kaine là một người thuần trắng, họ ngạc nhiên. Vẫn biết rằng Tim Kaine có khả năng nói tiếng Spanish rất giỏi nhờ một năm làm việc với cơ quan truyền giáo tại Honduras.
Tim Kaine là Thượng nghị sĩ đại diện tiểu bang Virginia. Hillary Clinton đã khôn khéo chọn ông vì con số 13 phiếu cử tri đoàn tại đây. Năm nay Virginia được coi là khá quan trọng đối với cuộc chạy đua vào Nhà Trắng. Tuy nhiên hiện nay không ai dám chắc đây là mấu chốt cho quyết định của bà. Tạm thời người ta chỉ biết ngầm kháo nhau Hillary Clinton không thể lơi lỏng với con số 13 phiếu cử tri đoàn tại đây.
Khi Hillary Clinton gởi text message: I’m thrilled to tell you this first: I’ve chosen Sen. Tim Kaine as my running mate; lập tức bà đã phải giải thích thêm rằng ông sẽ là một “tổng thống tốt khi cần thiết”. Bà giới thiệu ông một cách vắn tắt rằng thuộc cấp của ông yêu mến và quý trọng ông. Rằng ai biết ông cũng sẽ yêu mến ông. To know him is to love him.
Thông thường chuyện thượng vàng hạ cám không cần ai nói nhiều chúng ta mới hiểu. Nhưng với Tim Kaine, cái tên này ít ai biết đến. Thực ra đây là chuyện của dư luận bề nổi. Ông kín đáo và từ tốn. Nhưng trong giới hậu trường của sân khấu chính trị, Tim Kaine không phải là cái tên hoàn toàn xa lạ. Ngược lại Tim Kaine là một tên tuổi được giới chính khách đánh giá là có triển vọng. Tại sao họ nói thế? Bởi trong quá khứ, chính Tổng thống Barack Obama đã có ý chọn Tim Kaine trong liên danh chạy đua vào Nhà Trắng năm 2008 với mình. Nhưng lời khuyên của nhiều quân sư đã khiến Tổng thống Obama thay đổi. Cuối cùng Joe Biden được chọn thay Tim Kaine vì Joe Biden được coi là có nhiều kinh nghiệm chính trường sắc bén, uyên thâm hơn. Nên sau khi được Hillary Clinton chọn vào vị trí phó tổng thống, Tổng thống Barack Obama đã liền có lời tốt đẹp lăng xê cho Tim Kaine trong vị trí này.
Từng là thống đốc tiểu bang Virginia, lý lịch trích ngang của Tim Kaine không tệ. Khi xuất hiện tại Miami trong một đại hội gây quỹ của Đảng Dân chủ, Cựu ngoại trưởng Hillary Clinton đã tỏ ra rất vui khi thấy Mr. Kaine nói tiếng Mễ lưu loát. Chi tiết này cho thấy việc Hillary Clinton chọn ông thay thế cho ứng cử viên sáng giá gốc Hispanic là Julian Castro là điều rất hợp lý.
Đảng Dân chủ, như chúng ta biết thuộc cánh tả, cấp tiến và khá tự do. Tim Kaine không thuộc tuýp người có tư tưởng cấp tiến như một số chính khách khác trong danh sách những ứng cử viên phó tổng thống như Elizabeth Warren, Thượng nghị sĩ Ohio: Sherrod Brown, Bộ trưởng Bộ lao động Tom Perez, Thượng nghị sĩ New Jersey: Cory Booker. Tim Kaine gần với tư tưởng bảo thủ truyền thống hơn. Có lẽ về điểm này Hillary Clinton muốn tranh thủ những lá phiếu của phe hữu. Như đã nói, lưới thưa không thể bắt hết cá. Lần này Hillary Clinton (cũng như Donald Trump) đã phải làm tất cả những gì có thể để tranh thủ từng lá phiếu một của mọi cử tri.
Có thể nói Hillary Clinton quá mạnh mẽ, dày dạn kinh nghiệm chính trường, và tai tiếng đến người dân khó tin nhưng cũng khó chọn lựa tổng thống Mỹ trong bối cảnh thế giới bây giờ! Nên bà rất cần đến Tim Kaine để trung hòa. Bà được coi là cứng rắn đầy chất thép. Điều này không có lợi cho vị trí của Đảng Dân chủ. Hơn nữa tâm lý cử tri rất phức tạp. Với nhiều người bầu phiếu cho một phụ nữ không phải là chuyện to tát gì. Nhưng vẫn còn một số chưa cảm thấy quen. Vì thế sự có mặt của một Tim Kaine vững vàng trong tư cách phó tổng thống, không bị vướng vào bất cứ lôi thôi phiền toái nên chọn ông để “phong thủy” của liên danh Clinton-Kaine tạo được những ấn tượng tích cực hơn.
Nếu như Donald Trump chọn Mike Pence 57 tuổi, Hillary Clinton chọn Tim Kaine 58 tuổi. Ở độ tuổi này, Tim Kaine được coi là đang sung sức nhất (đối với sự nghiệp chính trị của một chính khách). Giống Mike Pence, Tim Kaine da trắng. Nhưng Tim Kaine có lợi thế luôn trung thành với cộng đồng da đen – là một nhức nhối với xã hội Hoa kỳ đang lan tràn những vụ kỳ thị chủng tộc. Ông là thành viên của một giáo xứ Công giáo da đen hơn hai mươi năm. Về điểm này nhất định sẽ có lợi cho Hillary Clinton hơn khi vận động người da màu.
Tim Kaine từng làm việc với Ủy ban Quan hệ Quốc tế và Hậu cần Quân lực (Armed Services and Foreign Relations Committee) của Thượng viện. Điều này rất có giá trị bổ sung cho yêú kém của Hillary. Hillary Clinton dày dạn kinh nghiệm trên trường quốc tế, nhưng với một Tim Kaine giàu kinh nghiệm có được từ chức vụ này quả thật là vốn qúy trước cử tri về chọn lựa tổng thống tương lai cho nước Mỹ. Về sau này khi bàn đến đối ngoại Tim Kaine ăn nói cũng mạnh mẽ lưu loát hơn. Về điểm này rõ thấy Hillary Clinton và bộ não của Đảng Dân chủ đã có những tính toán rất cẩn thận.
Xét về đàng ăn nói, Tim Kaine tỏ ra chín chắn và điềm đạm. Tuy nhiên ông không cấp tiến đủ, điều này khiến nhiều người nghĩ rằng ông không có khả năng lôi kéo số phiếu cử tri do Bernie Sanders để lại. Song với tư cách điềm đạm của mình, lại không bị tai tiếng gì, sự tham gia vào liên danh này giúp cho hình ảnh của Cựu ngoại trưởng Hillary Clinton bớt đáng ngại hơn!
Điểm yếu của Tim Kaine nằm ở chỗ trong quá khứ ông đã nhiệt tình ủng hộ kế hoạch phát triển kinh tế Liên minh Tự do Mậu dịch Bắc Mỹ NAFTA (North American Free Trade Agreement) và Vành Đai Thái Bình Dương TPP (Trans-Pacific Partnership). Hai kế hoạch này được coi là thủ phạm khiến cho công ăn việc làm của dân Mỹ bị tuồn ra nước ngoài. Tuy nhiên vấn đề này đang gây ra những tranh cãi, lòng vòng lẩn quẩn còn dài, rất khó tìm ra đâu là chân tướng thực sự của câu chuyện.
Chịu ảnh hưởng của giáo lý Công giáo, Tim Kaine phản đối phá thai. Với nhiều cử tri của Đảng Dân chủ thì chuyện phá thai nên đơn thuần là chuyện sức khỏe phụ nữ chứ không thuộc phạm trù đạo đức. Cuối cùng của chuyện đá qua đá lại như chơi ping-pong, bên nào cũng có lý lẽ của mình. Chuyện đúng sai trở nên mờ mịt như chính trường luôn mây mù vạn kiếp. Phá thai có thể được coi là kế hoạch hóa gia đình. Song nó cũng có thể được coi là giết người. Đặc biệt nạn nhân ở đây là những bào thai không có khả năng tự vệ thì bề trên chưa có cách can thiệp.
Chọn một ứng cử viên liên danh không dễ, thậm chí rất khó. Biết là khó nhưng vẫn phải làm cho hợp hiến. Và Cựu ngoại trưởng Hillary Clinton đã quyết định chọn Tim Kaine. Nói về dung mạo, ông có nét hiền lành và ngay thật, tuy không đẹp trai và còn trẻ như Julian Castro, hiện đang giữ chức vụ Bộ trưởng Bộ Nhà đất và Phát triển Đô thị (Secretary of Housing and Urban Development) từ cuối tháng 07 năm 2014 đến nay. Nhưng nếu cho ông chút thời gian, Tim Kaine sẽ tranh thủ được tình cảm của những cử tri đang lưỡng lự không mấy tin tưởng vào Cựu ngoại trưởng Hillary Clinton.
So sánh giữa Mike Pence và Tim Kaine, ai tài hơn ai. Điều này xem ra không thể nói sớm được. Nhưng nếu có dịp vào youtube.com gõ tên Tim Kaine – bạn sẽ có dịp nghe ông nói chuyện. Rất dễ gần. Rất hiền lành. Ông thạo tiếng Tây Ban Nha. Nói chuyện rất sống động. Đôi mắt luôn nhìn mọi phía của cử tọa như một người có khả năng diễn thuyết tài ba. Câu chuyện cuộc đời ông, có vợ, ba con đã lớn, tự nhận mình là một người chồng may mắn nhất, một người cha may mắn nhất. Ông có con trai phục vụ trong Lục quân Hoa Kỳ. Những chi tiết ấy khiến cử tọa hào hứng hẳn lên khi nghe ông nói chuyện, nhất là lâu lâu ông lại đệm vào một câu tiếng Spanish.
Từ giờ đến ngày 08 tháng 11 năm 2016, sẽ còn nhiều cơ hội để chúng ta đánh giá ông. Chắc chắn một điều khi Mike Pence chạm trán với Tim Kaine tại cuộc tranh tài hùng biện giữa hai vị phó tổng thống tương lai của Hoa Kỳ được phát sóng vào ngày 04 tháng 10 năm 2016, chúng ta sẽ thấy ai giỏi hơn ai. Bởi lúc đó không còn là chuyện lấy cái gì thử cái gì (như lấy vàng thử lửa), mà là chuyện lấy Mike Pence thử tài Tim Kaine và lấy Tim Kaine thử tài Mike Pence.
Dù sao. Tại hạ cũng tạ ơn trên đã chứng cho lời nguyện cầu. Dù sao kỳ bầu cử năm nay cũng đáng tin hơn hai vai chánh là hai vai phụ. Nhưng một trong hai, họ đi về đâu; nước Mỹ đi về đâu với cuộc khủng hoảng nhân tài đang diễn ra nghiêm trọng?
Phan
©T.Vấn 2016
