Thử Thách – Tranh: Mai Tâm
CHO MỘT NGƯỜI ĐÀN BÀ ĐÃ ĐI XA
Mấy mươi năm trôi qua
Chưa kịp gặp lại nhau lần nào
Em đã ra đi
Một lần mãi mãi
Bến sông cũ đã bao dòng nước chảy
Đời như mây trôi giạt bốn phương trời
Em ở phương xa lòng còn ngoảnh lại
Xót ta còn lận đận giữa trần ai
Hương ngày cũ đã nhòe đôi mắt ướt
Lòng vọng nhau mà chẳng gặp bao giờ
Ta phiêu bạt giữa cõi người trôi nổi
Em chẳng về lạnh lẽo gió trăng xưa
Năm tháng đã bạc màu trên vai áo
Hắt hiu ngày thăm lại bến sông quê
Ta lầm lũi giữa đời bao lối rẽ
Chẳng còn ai để một chỗ quay về
Nén nhang muộn gửi cho người quá vãng
Vọng bốn trời ta thắp giữa thinh không
Giữa đêm mù sương em về lãng đãng
Còn trong nhau nỗi nhớ đến không cùng
… Em bỏ ta đi
Một lần vĩnh viễn
Ngày tan theo từng tiếng gọi âm thầm
Nợ nhau
Nợ một chỗ nằm
Trong anh em vẫn nụ hàm tiếu xưa…
Như Không
Bài thơ “Cho Một Người Đàn Bà Đã Đi Xa” của nhà thơ Như Không viết cho một người tình nằm xuống. Bài thơ không có nhiều lệ, không nhắc lại nhiều kỷ niệm, đọc hiểu ngay như hàng ngàn bài thơ hư cấu có, sự thật có, của biết bao người làm thơ khác. Thế nhưng đọc bài thơ nầy, chắc chắn cảm xúc đến với lòng người nhiều hơn những bài thơ khác, bởi như lời bình luận của nhà thơ Hạ Thái Trần Quốc Phiệt: Bài thơ nầy có “Lời buồn riêng mà nhức nhối chung, có những nỗi đau suốt đời không nói hết”, hoặc như lời bình luận của bạn đọc Tuy Hoa Huynh: “Bài thơ hay đầy nỗi nhớ và hư hao!”
Vào khổ thơ đầu, nỗi buồn đã tự nhiên đến ngay với ta từ những câu thơ rất bình dị, chưa nói là bình thường:
Mấy mươi năm trôi qua
Chưa kịp gặp lại nhau lần nào
Em đã ra đi
Một lần mãi mãi
Nỗi buồn đến ngay với ta vì đọc thơ, ta biết ngay người tình của nhà thơ đã chết, chết sau mấy mươi năm chia tay chưa một lần gặp lại. Trong câu chuyện tình, người nam thường chết vì chiến trận hay chết vì một lý do gì dó, cũng không làm ta động lòng bằng một người nữ phải ra đi, vìi người nữ mà ra đi thì như một cành hoa dập vào lòng đất.
Nhà thơ đã thành công khi đưa toát yếu của bài thơ vào ngay khổ đầu, tạo cho người đọc sự rung động tất nhiên mà ai cũng chứa chấp sẵn trong lòng. Thế rồi qua khổ thơ thứ hai, Như Không từ từ thổ lộ nỗi niềm với lời thơ tỉnh táo, tỉnh táo như nỗi đau đã làm đông cứng cảm xúc của mình:
Bến sông cũ đã bao dòng nước chảy
Đời như mây trôi giạt bốn phương trời
Em ở phương xa lòng còn ngoảnh lại
Xót ta còn lận đận giữa trần ai
Câu thứ nhất “Bến sông cũ đã bao dòng nước chảy” không để tả bến sông mà để diễn đạt sự chờ đợi của mình, mà để diễn đạt thời gian trôi qua trong mong đợi như dòng nước luân lưu qua bến sông thuở ấy. Đọc thơ, tự nhiên tâm hồn ta như thấy bến cuộc tình, như thấy bến đợi u buồn hiện ra trước mắt, tự nhiên tâm hồn ta như thấy tiếng thời gian chảy róc rách dài trong năm tháng chờ mong.
Câu thơ thứ hai “Đời như mây trôi dạt bốn phương trời” để nói về đời em hay tưởng tượng về đời em trong tháng ngày xa cách. Bến sông và mây trôi chẳng bao giờ gặp nhau nhưng vẫn có thể thấy nhau. Hai câu thơ trên đối diện nhau, song song nhau, để diễn tả tinh thần hay giác quan thứ sáu của đôi tình nhân luôn nghĩ về nhau bằng sự mô tả khung trời tuyệt đẹp, nó tạo sự song song trong tâm tưởng và tạo sự gặp nhau ở miền vô cực. Rất hay!
Câu thơ thứ ba và câu thơ thứ tư “Em ở phương xa lòng còn ngoảnh lại/Xót ta còn lận đận giữa trần ai” như một nguồn an ủi, tạo một niềm hy vọng cho người ở lại chờ mong.
Thế rồi qua khổ thơ thứ ba và thứ tư, nhà thơ kể một một chút về thân phận của hai người trong tháng ngày xa cách. Kể lể để làm chi? Để như trồng trong không gian mình ở, trong không gian em ở, trong thời gian ly biệt mấy mươi năm những đóa hoa lạnh trong sương tuyết, làm cho bài thơ có tiếng thở dài, như tiếng gió bay qua đại dương, về với nhau, sưởi cho nhau bằng làn hơi giá buốt:
Hương ngày cũ đã nhòe đôi mắt ướt
Lòng vọng nhau mà chẳng gặp bao giờ
Ta phiêu bạt giữa cõi người trôi nổi
Em chẳng về lạnh lẽo gió trăng xưa
Năm tháng đã bạc màu trên vai áo
Hắt hiu ngày thăm lại bến sông quê
Ta lầm lũi giữa đời bao lối rẽ
Chẳng còn ai để một chỗ quay về
Có lẽ đến đây, trong thời gian nầy, nhà thơ đã biết người yêu qua đời, chàng kể lể như người ngồi bên nấm mộ, để rồi nhà thơ đốt nén hương lòng ngay mà gởi cho người quá vãng:
Nén nhang muộn gửi cho người quá vãng
Vọng bốn trời ta thắp giữa thinh không
Giữa đêm mù sương em về lãng đãng
Còn trong nhau nỗi nhớ đến không cùng
Thơ trở nên liêu trai, khung cảnh có hồn người lãng đãng, nhà thơ đã tuyệt vọng trong nỗi chờ mong. Thắp hương và van vái bốn phương trời biểu hiện cho sự thật trong lòng thi nhân biết người mình yêu đã ra đi vĩnh viễn. Thấy người về trong sương mù lãng đãng biểu hiện cho sự hôn mê của tâm thần vì niềm thương nỗi nhớ vô biên. Tác giả không cần phải nói “Còn trong nhau nỗi nhớ đến không cùng” thì ai cũng biết nỗi nhớ trong tâm hồn nhà thơ đã đên khôn cùng trong những câu thơ trên.
Đến khổ thơ chót, từng câu thơ bị ngắt ra như nỗi uất nghẹn, như riếng khóc không thành, như nuốt vào những hệ lụy của tình yêu:
… Em bỏ ta đi
Một lần vĩnh viễn
Ngày tan theo từng tiếng gọi âm thầm
Nợ nhau
Nợ một chỗ nằm
Trong anh em vẫn nụ hàm tiếu xưa…
Nhà thơ cho tình yêu mình như một đóa hoa chưa nở trọn vẹn, nó còn hàm tiếu, và đóa hoa hàm tiếu đó còn mãi trong linh hồn tác giả. Sự thật thì mối tình trong thơ như hoa đã nở trọn vẹn, ngào ngạt hương. Bởi vì tình không thành đôi lứa nhưng tình đã nở trọn vẹn thì nó mới nhớ thương như thế, nó mới thành thơ như thế, và thơ mới tỏa ngát hương cho đời, khiến hồn tôi rung động và chổi dậy viết ngay viết mau và viết ngắn trong một buổi trưa mùa xuân nầy ./.
Châu Thạch
©T.Vấn 2021
