T.Vấn

& Bạn Hữu

Văn Học và Đời Sống

Đặng Xuân Xuyến: BÀI THƠ “BẠN QUAN” VÀ NHỮNG CẢM NHẬN

Cõi người ta (1) – Tranh: Thanh Châu

 

BẠN QUAN

 

Bạn cũ lâu ngày gặp lại   

Chén rượu quê đưa đẩy tẩy trần

Tao ruột ngựa hỏi câu ngớ ngẩn    

Mày làm quan chắc kiếm bộn tiền

Chức ấy rẻ mà sinh lắm lãi     

Mày học ngu nhưng thủ đoạn tài

Tao học giỏi nhưng mù thủ đoạn   

 Mãi long đong chức phó dân quèn

Mày nhăn mặt chửi tao thằng đểu     

Quá nửa đời mãi chửa hết ngu…

 

Rượu tới tầm  

Mày ghé tai tao   

Nói thật nhỏ   

Căng tai mới rõ

Làm người khó   

Làm quan càng khó

Chốn quan trường chó vịt giống nhau  

Mày than đời chỉ rặt những thau

Quan càng lớn chữ nhân càng nhỏ

Ví miệng quan giống trôn trẻ nhỏ

La liếm quen rồi nào biết bẩn nhơ.

 

Tao gật gù giả bộ ngớ ngơ

Khen các quan vì dân vì nước

Nghe nửa câu mắt mày trợn ngược

Chửi tao khùng hệt “lũ dân ngu”

Mày chửi thề đặc giọng quân khu

Đời đã chó

Quan trường càng chó

Rồi nhăn nhó

Than đời mày nhọ

Mấy tháng trời bổng lộc hụt xơi…

 

Rượu mày mời

Tao uống khó trôi

Thịt mày gắp

Tao nhai khó nuốt

Trời nhiều gió

Hay lòng tao nổi gió

Rượu đầy vò

Tao ngất ngưởng vờ say.

*.

ĐẶNG XUÂN XUYẾN

Những cảm nhận:

CHỬ VĂN LONG: ĐỌC BÀI THƠ “BẠN QUAN” CỦA ĐẶNG XUÂN XUYẾN

Tôi quen Đặng Xuân Xuyến đã lâu, từ thuở anh mới dựng nghiệp, mở cửa hàng “phát hành sách”. Là một nhà thơ, làm bạn hàng gửi sách nhờ anh bán hộ thường xuyên. So với những nơi khác bao giờ cửa hàng của Xuyến cũng giúp tôi bán được số bản cao gấp bội. Nhìn dáng vẻ bên ngoài tươi tắn, đẹp trai, hoạt bát và cái phong thái “dứt khoát” mỗi khi bàn việc…, ở Xuyến tôi thầm nghĩ con đường lập nghiệp gắn với sách vở văn chương sẽ tiến xa hơn! Bẵng đi một thời gian nền văn chương với những ước vọng thanh cao bị cuốn vào vòng xoáy kinh tế thị trường không còn phân biệt được đục trong lẫn lộn. Thơ thành sản phẩm của xã hội hóa cấp thấp, không còn biết viết để làm gì, viết để vì ai. Tôi cũng nản, ngồi nhìn bút giấy và cũng đã lâu không gặp Xuyến.

Một hôm, bất ngờ tôi nhận được tin nhắn của Đặng Xuân Xuyến mời cộng tác với trang mạng của anh… và tôi được đọc bài thơ rất tâm sự “Bạn quan” anh in trên trang mạng. Tôi thật ngưỡng mộ vì nội dung, giọng điệu, câu chữ già dặn, từng trải, vừa tiếp thu cách nhìn đời, nhìn người của các lớp nhà thơ cha anh mỗi khi bĩ cực, nhưng hơn hẳn lớp nhà thơ ăn theo xã hội bây giờ, khi vui thì vỗ tay vào, hết lộc thì thở ra những lời ai oán vụn vặt làm người đời chán đọc thơ vì vậy. Thơ Xuyến cũng mượn hơi men “giả tỉnh giả say” như để có cớ lôi tuột những mưu mô giả trá của một xã hội đang thịnh hành, đang phân hóa, làm đảo lộn hết đạo đức, nhân cách, làm người dù chỉ giới hạn bằng những lời bộc bạch, tâm sự của hai người bạn lâu ngày gặp lại, có nhu cầu phơi trải lòng mình thật đến nỗi chỉ thiếu cái tát bằng những ngón tay in lên mặt nhau, dù làm quan có chức tước giàu sang hay là dân ngu ngơ, nghèo túng, khi nhìn lại đời mình đều nhục, chưa thấy xứng kiếp người, tự mình thấy mình như súc vật, kiếp ngan, kiếp chó….

Bài thơ như một bầu tâm sự dốc thẳng sang nhau không cần niêm luật, kỹ thuật câu chữ. Đoạn đầu còn tỉnh, lời lẽ thăm dò giao đãi:

Bạn cũ lâu ngày gặp lại

Chén rượu quê đưa đẩy tẩy trần

Tao ruột ngựa hỏi câu ngớ ngẩn

Mày làm quan chắc kiếm bộn tiền?

Tình bạn xa lâu gặp lại nhau, người ta thường ôn lại kỷ niệm trong lành một thuở, rồi mới có nhu cầu hỏi han công việc hiện tại gia cảnh của nhau. Đằng này có tình bạn ngày xưa của họ chỉ phụ họa thêm cho nỗi ấm ức về những rối ren, bất công xã hội. Thằng học giỏi không sống thủ đoạn thì làm dân quèn, thiếu cơm rách áo. Thằng học ngu, biết nịnh nọt cúi luồn vẫn có thể mua được chức tước lên quan để kiếm bổng lộc bạc vàng, thành ra cuộc gặp gỡ nơi chôn nhau cắt rốn lại là cái cớ để nổ ra cuộc vạch mặt chỉ tên những bất công xã hội đang ấm ức nơi lòng mỗi kẻ. Những tưởng chỉ kẻ thua thiệt mới buồn, mới đau, mượn rượu để nói ra lòng mình cho thỏa:

Mày làm quan chắc kiếm bộn tiền

Chức ấy rẻ mà sinh lắm lãi     

Mày học ngu nhưng thủ đoạn tài

Tao học giỏi nhưng mù thủ đoạn   

 Mãi long đong chức phó dân quèn

Nào ngờ kẻ được mũ cao áo dài cũng lại ngồi thở than phận kiếp:

Làm người khó   

Làm quan càng khó

Chốn quan trường chó vịt giống nhau  

Mày than đời chỉ rặt những thau

Quan càng lớn chữ nhân càng nhỏ

Ví miệng quan giống trôn trẻ nhỏ

La liếm quen rồi nào biết bẩn nhơ.

Những lời bộc trực, thật lòng này nghe thật tội, thì ra kẻ làm quan đứng trước bàn dân thiên hạ, qua những cầu truyền hình đi khắp thế gian, nhìn oai phong lẫm liệt, có ai ngờ nơi tận sâu con tim, khối óc họ cũng bị dày vò, có khi lại gấp bội những buồn đau túng nghèo cơm áo, cũng thấy được nhục vinh cuộc thế:

“Làm người khó   

Làm quan càng khó

Chốn quan trường chó vịt giống nhau”  

“Đời đã chó

Quan trường càng chó”

Thì ra đã là con người dù giả trá gian manh đến đâu, dù có ngập sâu vào đống bùn nhơ tội lỗi thì thẳm sâu nơi nào đấy trong linh hồn của họ vẫn nhận ra vị bùn nhơ nơi đầu lưỡi họ đã ngậm phải. Khác nhau chăng kẻ ngày tháng quen dần với những gì nhơ bẩn, còn có kẻ còn biết cố trườn ra khỏi những đám bùn nhơ để thở chút khí trời trong lành trước khi xuôi tay, nhắm mắt. Bởi quyền tước bạc vàng có thể xây được nấm mộ cao chứ không để lại trong không gian, thời gian được chút tiếng thơm. Huống chi lúc sống đã bị người đời nguyền rủa.

Cái đau của thân phận dân đen cũng là đau nhưng có thể mượn phút giây gặp gỡ, nói vung mạng, tung tán tàn cho hả hê. Còn kẻ chức tước, giàu có, gian manh thì phải đợi lúc:

Rượu tới tầm

Mày ghé tai tao

Nói thật nhỏ

Căng tai mới rõ

Bởi đã khoác vào tấm áo quan trường phải biết học phép mưu ma chước quỷ. Nhiều việc giả danh gian trá phải giấu kín cả cha mẹ vợ con, đem xuống dưới mồ mới mong hoạn lộ, an toàn… chỉ giây phút ngồi trước người bạn thuở trong sáng ngây thơ, sau biền biệt mỗi đứa một phương, thắng thua nếm đủ quay về, men rượu ngấm vào ấm ức, nói ra cùng nhau cũng chẳng phương hại nữa rồi mới dám “ghé tai”, “nói nhỏ”…

Bài thơ thành bữa tiệc giữa hai người bạn thết nhau vị ngọt bùi, cay đắng tình thân, vừa là của riêng, lại vừa dọn mời người đọc nhâm nhi, cụng chén ở những năm tháng đời người thật ít điều vui, ít tình thân thiện và gần như không còn thứ tình cảm tri kỉ mà ông cha ta đã ngìn năm trồng cây cho gỗ nên trầm. Giờ rừng bỗng dưng bị đốn trụi. Tình người rồi sẽ sao đây! Đặng Xuân Xuyến đã gửi tâm sự lòng mình vào thơ cho vơi ấm ức! Có lẽ chỉ còn thơ có thể an ủi anh chăng!

Bài thơ “BẠN QUAN” đã ghi lại sống động cuộc sống hôm nay, của người Việt Nam mình./.

*.

CHỬ VĂN LONG

 

Nguyễn Bàng: VỀ NGƯỜI “BẠN QUAN” THỨ 2 CỦA ĐẶNG XUÂN XUYẾN

“Người bạn quan thứ hai của nhà thơ trong bài “Bạn Quan” là một quan chức đang tại vị, về quê mở tiệc tẩy trần, khách mời là nhà thơ bạn cũ. Thằng bạn quan này thì khác thằng bạn quan bị ngã ngựa, bởi thế nhà thơ đã mượn rượu giả say để có cớ vạch trần bộ mặt thật của thằng bạn cũ lâu ngày gặp lại:

Mày làm quan chắc kiếm bộn tiền

Chức ấy rẻ mà sinh lắm lãi

Mày là thằng đã bỏ tiền ra để chạy chức, xong rồi thì phải thu hồi vốn, thu hồi xong phải làm lãi bằng cách vơ vét, ăn không từ thứ gì của dân.

Thêm nữa, cái tài học và tâm địa của mày, hai ta đâu có lạ gì nhau:

Mày học ngu nhưng thủ đoạn tài

Tao học giỏi nhưng mù thủ đoạn

Tưởng nói trắng phớ ra như thế thì mình sẽ hả dạ, bớt đi đau buồn thua thiệt trong cõi đời đen bạc. Còn nó, thằng bạn quan sẽ mất mặt vì nhục nhã. Nhưng cái hay ở bài thơ là thằng bạn lại không thấy như thế. Mà y đợi:

Rượu tới tầm

Mày ghé tai tao

Nói thật nhỏ

Căng tai mới rõ

Ơ hay, sao chỉ có hai người bạn uống rượu tẩy trần mà y lại phải “ghé tai”, “nói thật nhỏ” đến nỗi bạn phải “căng tai mới rõ”. Phải chăng quen sống ở chốn quan trường, nơi mê cung bí hiểm đã thành động hình trong y, lúc nào cũng phải giấu giấu diếm diếm những cái gọi là sự thực. Nay chỉ có y và thằng bạn mà y vẫn chửi là “Quá nửa đời mãi chửa hết ngu…” thì nỗi sợ ấy không còn nữa nên y mới có đủ dũng khí để nói ra cái sự thực ấy:

“Làm người khó

Làm quan càng khó

Chốn quan trường chó, vịt giống nhau…”

“Quan càng lớn, chữ nhân càng nhỏ…”

“La liếm quen rồi nào biết bẩn nhơ!”

Đúng là y nói rất thật nhưng cũng đúng y là một thằng học ngu vì y chưa đọc hết câu: “Làm người là khó, làm người xã hội chủ nghĩa còn khó hơn nhiều

Vẫn đang đà giả tỉnh giả say, nhà thơ làm ra bộ ngớ ngơ: Khen các quan vì dân vì nước. Ai ngờ thằng bạn quan cũng đang đà được nói thật nên đáp lại cũng rất thật: Đời đã chó/ Quan trường càng chó

Tuy y nói thật thế nhưng y vẫn đang làm quan. Bữa tiệc tẩy trần hôm nay là tiệc của nhà quan được mua sắm bởi những đồng tiền y đã “Ăn của dân không từ cái gì”, đã “La liếm quen rồi nào biết bẩn nhơ”. Vì vậy, nhà thơ cần phải nói thẳng nốt với y:

Rượu mày mời

Tao uống khó trôi

Thịt mày gắp

Tao nhai khó nuốt

Bạn Quan” là một bài thơ hay, một cuộc rượu hai người đầy kịch tính, cả hai đều mượn hơi men để nói thật lòng mình, rất đúng với câu “Lời say sưa mới là câu chân tình” (Trần Huyền Trân) cho ta thấy bộ mặt thật xấu xa bỉ ổi của bọn quan trường trong xã hội hiện nay.”

————–

(Trích từ: Thơ về rượu hay nỗi buồn riêng mình và nỗi buồn nhân thế của nhà thơ Đặng Xuân Xuyến? – Nguyễn Bàng)

*.

 

ĐỖ HUY TẤN: VÀI CẢM NHẬN KHI ĐỌC BÀI THƠ “BẠN QUAN”

CỦA ĐẶNG XUÂN XUYẾN

Bạn thân xa nhau lâu ngày gặp lại, người ta thường ôn lại những kỷ niệm vui buồn nhưng trong sáng và đẹp đẽ về một thuở gắn bó bên nhau. Nhưng lại có một tình bạn thân giữa hai người, mà thằng học giỏi không sống thủ đoạn thì làm dân quèn, thiếu cơm rách áo. Thằng học ngu, biết nịnh nọt cúi luồn nhờ có tiền mua được chức tước lên quan mà kiếm bổng lộc bạc vàng, trở thành người gọi là “quyền cao, giầu có”, thành ra cuộc gặp gỡ của họ nơi chôn nhau cắt rốn lại là cái cớ để nổ ra cuộc vạch mặt chỉ tên những bất công xã hội đang ấm ức trong lòng mỗi kẻ. Những tưởng chỉ kẻ thua thiệt mới buồn, mới đau, mới mượn rượu để nói ra lòng mình cho thỏa. Nào ngờ kẻ nhờ làm quan mà giầu có, nói có người phải nghe, đe có người sợ, thế mà cũng mượn hơi men “giả tỉnh giả say” để có cớ lôi tuột những mưu mô giả trá của một xã hội đang thịnh hành, đang phân hóa, đang làm đảo lộn hết đạo đức, nhân cách làm người, dù chỉ giới hạn bằng những lời bộc bạch, tâm sự của họ:

“Làm người khó

Làm quan càng khó

Chốn quan trường chó vịt giống nhau

Mày than đời chỉ rặt những thau

Quan càng lớn chữ nhân càng nhỏ

Ví miệng quan giống trôn trẻ nhỏ

La liếm quen rồi nào biết bẩn nhơ.”

Một điều hiện thực về thói đời khi vui thì vỗ tay vào, hết lộc thì thở ra những lời ai oán vụn vặt mà không biết rằng chính cái đó đã phơi bày nhân cách giả dối của chính mình. Một hiện thực nữa cũng làm ta quan tâm qua cuộc nói chuyện của họ trong cuộc rượu, đó là dù làm quan có chức quyền, giàu có hay làm dân quèn ngu ngơ, nghèo túng thì khi nhìn lại đời mình họ đều thấy nhục, chưa thấy xứng kiếp người, tự mình thấy mình như kiếp vịt, kiếp chó… “Đời đã chó/ Quan trường càng chó”. Kẻ “quan tham” trong bài thơ này, dù sao cũng vẫn còn chút nhân cách của một con người.

Những hiện thực xã hội đang diễn ra trước mắt ta mà không thể giả điếc, giả mù bỏ qua được đó là:

“Người hiền lành luôn thua người bặm trợn

Chân thực ngủ vùi cho xảo trá lên ngôi”

(Nguyễn Thị Thanh Yến)

Tình trạng đạo đức xã hội đã xuống cấp một cách nghiêm trọng, sự dối trá đã đến mức ngang nhiên, tràn lan trong xã hội. Kẻ “bút nô” suốt đời chỉ viết “tụng ca” thì lên ngôi, người dám nói thật cái xấu, cái ngu dốt, cái sai lầm… ra thì thường gặp rủi ro, dễ bị quy chụp. Có lẽ chưa có bao giờ tình người lại đến mức tồi tệ như bây giờ. Nhà thơ Bùi Minh Quốc đã phải thốt lên:

“Tương lai ấy bây giờ tôi sống dở

Quay mặt vào đâu cũng phải ghìm cơn mửa

Cả một thời đểu cáng đã lên ngôi

Tôi bước đi trên đất nước nghẹn lời”

(“Bài thơ Tháng Tám” – Bùi Minh Quốc)

Bài thơ “Bạn quan” là một cuộc rượu giữa hai người bạn đãi nhau mà sao có ít vị ngọt bùi, nhiều cay đắng tình thân, tuy là của riêng họ, nhưng lại làm người đọc động tâm, nghĩ suy về những năm tháng đời người thật ít điều vui, ít tình thân thiện và gần như không còn thứ tình cảm tri kỷ:

“Rượu mày mời

Tao uống khó trôi

Thịt mày gắp

Tao nhai khó nuốt

Trời nhiều gió

Hay lòng tao nổi gió

Rượu đầy vò

Tao ngất ngưởng vờ say.”

Thời đại ta đang sống những hiện thực là vậy! Thật cảm phục tác giả Đặng Xuân Xuyến, chắc Anh rất trăn trở cho tình người sẽ sao đây? Mà gửi tâm sự của lòng mình vào thơ cho vơi đi nỗi ấm ức…

*.

ĐỖ HUY TẤN

 

Bài Mới Nhất
Search