Tác giả đứng trước ngôi nhà gỗ ở
Điền Trang Thân Trọng.
Đương lúc tôi ngồi gõ những dòng này, thì người bạn đồng niên và đồng cảm Kiệt Tấn đang bay về Paris sau những ngày về thăm lại chốn xưa sông nước Cửu Long. Cũng là lúc họa sĩ Thân Trọng đặt bút ký văn tự bán ngôi nhà nhỏ trên cao nguyên sau khi đã bay trên khinh khí cầu qua những núi đá khô cằn ở Thổ Nhĩ Kỳ.
Cả hai đều buồn, và tôi cũng vậy, dù đã có một đêm rề rà chuyện xưa và chuyện nay với một chai rượu quý X.O. Nỗi buồn của người già không như khói thuốc, không như mây trắng bay, nó nằng nặng, cay cay nhưng lại có cái hậu ngòn ngọt của rượu quý. Ấy là bởi, cho dù với cái rầu bất tận của Nguyễn Ngọc Tư, Kiệt Tấn cũng đã ít nhiều sống lại với Đêm Cỏ Tuyết, Bến Đò Trao Thơ…và Thân Trọng, lúc đi xuống đi lên một lần cuối con dốc thăm thẳm ấy chắc vẫn còn nghe lao xao bước chân liêu xiêu của Đinh Cường và người bạn khốn khó thời tiểu học tên Anh, dù nay cả hai đã không còn nữa.
Ngôi nhà chênh vênh trên lưng chừng đồi ấy trông mỏng mảnh như một tổ chim, không như ngôi nhà cố cựu bề thế chôn nhau cắt rốn ở xứ Huế, nhưng chủ nhân đã yêu nó xiết bao.
Vào cái thời mà “cái gì cũng rinh về Bắc ngay cả cây đinh”, để dựng một căn nhà gỗ trên Đà Lạt, quả thực muôn vàn khó khăn. Anh chị đã phải lùng sục từng mảnh gỗ, từng miếng tôn, từng cây đinh, từng tấm kiếng và đương nhiên phải “ba cùng”, cùng ăn, cùng ở và cùng làm với những người thợ “đụng”, suốt cả tháng trời mới tạm coi là “đường được”. Đường được thôi vì còn phải xẻ luống trồng cây, phải có những cành hồng trĩu quả chín đỏ như trái tim, phải có cả vườn cà phê để xem hoa nở trắng tỏa hương. Phải nhiều năm sau nữa mới có thể kiêu hãnh một cách thầm kín mà gắn lên cái biển khiêm tốn “điền trang Thân Trọng” trước cổng vào.
Tôi rất thích hai chữ “điền trang”, nó gợi nhớ những trang sách thượng lưu của L.Tolstoi. Ở đó có một lão quý tộc rất khó tính, khi biết có một kẻ hợm hĩnh xôn xao tới thăm, lão nhất định không cho gia nhân cào tuyết trên con đường dẫn vào điền trang. Chủ nhân Thân Trọng cũng vậy, không thèm mời một tiếng người mà mình không ưa vào nhà, dù anh ta đã đứng chôn chân trước cửa.
Khó tính chứ không phải kiêu kỳ, cho nên những người bạn nghèo của anh, trong đó có tôi, một đôi bận được anh đốt lửa trước sân trong cái se lạnh ngọt ngào của đêm Giáng Sinh để cùng ngồi ăn khoai lang lùi, cua biển nướng, và nghe đàn mộc hát chay.
Ở đó, tôi đã gặp một Lữ Quỳnh tận cùng Mỹ Lợi mà rất Huế, một Nguyên Minh dù đã hom hem nhưng vẫn còn nồng nàn yêu T., một Bửu Ý rất quý tộc mà không ôn mệ, một Lê Ký Thương tuy đã xuống phố mà vẫn còn thơm mùi bã mía, và nhất là một Đinh Cường rất xanh như tranh của anh, một màu xanh rất Đà Lạt.
Một năm đôi ba bận, bằng hữu khắp nơi đến rồi đi, chủ nhân tiễn bạn rồi cũng khóa trái xuôi về phố thị. Ngôi nhà còn lại một mình, đôi lúc đứng run rẩy vì mưa bão, đôi lúc co ro trong mù sương. Hơn 20 năm qua, nó vẫn đứng lẻ loi như thế, đứng để đợi chờ chủ nhân như con chó trung thành đứng đợi chủ suốt bao nhiêu năm, nay đã được người Nhật dựng thành tượng đá.
Trong khi chuyển tải thành lời Việt ca khúc bất hủ Come back to Sorrento, Phạm Duy đã tìm được ba chữ tuyệt hay, là “nấm nhà buồn”. Ngôi nhà trên cao nguyên của Thân Trọng đúng là nấm nhà buồn ấy. Tuy vậy, nó không buồn đến nỗi về đây chỉ để nghe “tiếng hú hồn mê oan”. Mà còn về đây để nghe “giọt mưa đã reo trên thềm nhà”, để nghe “những hoài âm xưa” vang vọng trong từng giọt sương, trong từng cơn gió.
Trời đang mưa. Mà mưa khá to. Đèo Khánh Lê sụt lở và trơn trượt đã ngăn bước chân già nua run rẩy của tôi. Xin hãy uống giùm tôi một ly từ biệt ngôi nhà bằng hữu. Tôi tin nó có một trái tim, và trái tim ấy đang nát tan, vì mai đây chủ mới sẽ ủi cái “nấm nhà buồn” vô dụng kia để xây biệt thự hay khách sạn mà hái ra tiền.
Ngôi nhà bằng hữu của tôi ơi, chắc bạn cũng hiểu rằng có sinh ắt phải có diệt. Bạn được tạo dựng bằng gỗ ngo, nên chỉ một mồi lửa là bạn sẽ được bay lên. Bay lên và tan biến vào cõi vô cùng. Tôi cũng vậy, chẳng còn bao ngày nữa, cũng sẽ phải từ bỏ cái thân “tứ đại” này để đi về nơi “không có đâu”, một nơi không có trọng lực, không có ánh sáng và cả bóng tối, nơi được gọi mơ hồ là “cõi quên”.
Với chủ nhân, một người ưa suy tư như anh, tôi tin, khi đóng nắp bút lại chưa chắc là đã xong, nhất định anh vẫn còn “hoài âm” nhiều về ngôi nhà đó. Đúng là anh đang “về thu xếp lại”. Mà cuộc thu xếp nào lại không phải bỏ bớt đi nhiều thứ. Bỏ một kỷ vật xa xăm từ thời thơ ấu còn buồn, huống hồ là bỏ cả một ngôi nhà. Thì hãy cứ buồn đi vì đó là một nỗi buồn dài, rất tinh khiết và rất đẹp.
Tôi cũng xin cảm ơn anh, vì nhờ đôi bận lên chơi, mà tôi cũng đã được ngôi nhà lặng lẽ ôm tôi vào lòng. Tôi đã nghe ra tiếng thở dài và những tàn phai rơi rụng của nó. Cũng như tôi đã từng nghe tiếng thét khi nhà tôi bốc cháy, dù khi đó tôi ở rất xa.
Những ngôi nhà, không ngờ người ta có thể yêu sâu dài đến như vậy, yêu hơn cả khi yêu một người đàn bà đẹp.
Ninh Hòa, 14/12/2018
Khuất Đẩu
©T.Vấn 2018
